حکمرانی جهانی

برگزاری چهار دور مذاکرات ایران و عربستان و انتشار خبر از سرگیری مبادلات تجاری بین ایران و عربستان سعودی تا زمان نگارش این نوشتار، اثر مبارک این اهمیت کمتر خاورمیانه به‌واسطۀ بروز سقف قیمتی بر حداکثر بهای نفت می‌تواند تلقی شود.

با توجه به سیاست‌های قاطعانه شی جین پینگ؛ رئیس‌جمهور چین، احتمالاً ایالات‌متحده مجبور خواهد بود زمان بیشتری را در بخش رقابت‌جویانۀ معادلۀ قدرت خود با این اژدها صرف کند؛ اما این معادله نمی‌تواند به روش شیطان‌سازی ایدئولوژیک و تلقین تشابهات گمراه‌کننده جنگ سرد به نفع ایالات‌متحده حل گردد؛ زیرا نه آمریکا و نه اتحادیه اروپا و نه حتی خود چین، چنین راه‌حلی را به شرح ذیل نمی‌پسندند.

در خفا رهبران آمریکا هم با سران چین در این که اقتصاد واقعی بنیان اقتصاد دیجیتال است، توافق دارند. آن‌ها هم نگران‌اند که غول‌های فنّاورانه آمریکایی رقبای کمتر فنّاورانه خود را به نابودی می‌کشانند، حریم خصوصی کاربران را نقض می‌کنند و اطلاعات آن‌ها را به آگهی‌دهنده‌ها می‌فروشند، جلوی پخش اخبار دروغ را نمی‌گیرند؛ چون کلیک بیشتری می‌خورند و به‌طور مخفیانه باعث اعتیاد آنلاین کاربران می‌شوند.

به‌دست گرفتن و کنترل بازار تولید تراشه‌ها در قرن ۲۱ چیزی شبیه به‌دست گرفتن و کنترل منابع نفتی در قرن ۲۰ است و به کشوری که این صنعت و بازار آن را در دست داشته باشد، اجازه می‌دهد بر قدرت نظامی و اقتصادی کشورهای دیگر نیز حاکمیت داشته باشد.

همه به یاد داریم که تا چند سال پیش دانشمندان هسته‌ای ما را نیروهای موساد در تهران ترور می‌کردند (ص. 222)؛ اما سردار سلیمانی برای تحقق امنیت کشور کاری کرد که شما دیگر نمی‌شنوید دانشمند هسته‌ای ما، نخبۀ ما و شخصیت ملی ما به دست عناصر موساد در ایران ترور شود (ص. 246).

در مورد ساکنین کاخ سفید، دلیل عمدۀ اینکه «بلد نیستند یک تیر مستقیم هم شلیک کنند» بیشتر از آنکه به ندانستن آن‌ها مربوط باشد به نتوانستن آن‌ها بازمی‌گردد. نظام سیاست‌گذاری آن‌ها دانسته یا ندانسته دیرزمانی است که به تسخیر (Policy Capture) درآمده است؛ به تسخیر آنچه به «مجتمع نظامی-صنعتی» موسوم است.

اوباما اذعان می‌کند که نامه‌های درون آن پوشۀ بنفش «راهی برای من بود که هرروز به یاد داشته باشم که آنچه انجام می‌دهم فقط دربارۀ من نیست». بدین‌وسیله «اگر به نویسندگان نامه‌ها هم می‌توانستم فرصت بدهم که آن‌ها را دیدم و شنیدم؛ شاید حداقل احساس تنهایی کمتری می‌کردند».

حسین امیرعبداللهیان؛ وزیر امور خارجه ج.ا. ایران، در کتاب «صبح شام» آورده است که آمریکایی‌ها معمولاً هنگام اجرای طرح‌هایشان در منطقه دو مشکل دارند. اولین نگرانی آن‌ها در همه صحنه‌های درگیری این است که مبادا کشته شوند. این مسئله در همه رده‌های آن‌ها وجود دارد. مشکل دوم آمریکایی‌ها این است که اساساً منطقه را نمی‌شناسند.

الگوی تجاوز و عقب‌‌نشینی آمریکا پیش‌تر در ویتنام، اخیراً در افغانستان و به‌زودی در عراق، توصیه اقتصاددان و رجل سیاسی فرانسوی؛ فردریک باستیا را یادآور می‌شود، آنجا که می‌گوید: «...و اینک که سیاستمداران و محسنان تمام این نظام‌هایشان را بی‌ثمر بر سر جوامع اعمال کرده‌اند، باشد که سرانجام در آنجا که کار خود را آغاز کرده بودند، پایانش دهند...»؛ ولی افسوس که به قول آنتونیو گرامشی «تاریخ درس می‌دهد؛ اما شاگردی ندارد»

چه‌گوارا همیشه می‌گفت: «بیایید از مسیرهای مارپیچ بی‌نقشه گذر کنیم» (Let's go down winding secret paths).

سوزان مسی نویسندۀ روسی، به رونالد ریگان رئیس‌جمهور وقت ایالات‌متحده آمریکا ضرب‌المثلی روسیِ «اعتماد کن، ولی راستی‌آزمایی کن» را یاد داد؛ به‌طوری‌که این ضرب‌المثل (Trust, but verify) به یک عبارت پُرکاربرد ریگان حین مذاکرات خلع سلاح هسته‌ای با شوروی درآمد. به‌نظر می‌رسد مذاکرات احیای برجام در وین نیز مصداق جدال دیگری از اعتماد با راستی‌آزمایی می‌باشد که در این نوشتار دشواری آن موردبررسی قرار گرفته است.

جان.اف.کندی دریکی از سخنرانی‌های خود می‌گوید: «شما نمی‌توانید با مردمی مذاکره کنید که می‌گویند آنچه مال من است، مال من است و آنچه مال شماست قابل‌مذاکره است». مشکل مذاکره با دولت آمریکا دقیقاً به همین رویکرد آن‌ها بازمی‌گردد.