جستارهایی در حقوق ایران
از: دکتر فرشید فرحناکیان
فردای اقتصاد
دیدار با معاون اول قوه قضائیه
جشن 71 سالروز استقلال کانون وکلای دادگستری
دنیای اقتصاد
دفاع پرس
نشست رئیس قوه قضاییه با هیئت‌مدیره کانون مرکز
میزگرد سازمان بسیج حقوقدانان
برنامه تيتر امشب شبکه خبر
نشست خبری فارس
برنامه ثریا
دانشکده فنی
اتحادیه جنبش عدالتخواه دانشجویی
گروه وکلای دادگو
گفتگو با مجله عدالت‌نامه
مصاحبه سکه با فارس
دادآفرین
همایش دادآفرین
بنیاد حقوقی میزان
رادیو اقتصاد 2
مصاحبه با دنیای اقتصاد
سوآپ گاز ترکمنستان با عراق قربانی تحریم‌های ثانویۀ ایران تاریخ : 1404/08/14

سوآپ گاز ترکمنستان با عراق قربانی تحریم‌های ثانویۀ ایران

در ظاهر، تحریم اخیر تنها یک قرارداد منطقه‌ای را متوقف کرده است؛ اما درواقع توازن انرژی در اوراسیا را دوباره ترسیم می‌کند: عراق بازنده فوری است؛ درحالی‌که تابستان‌هایش تاریک‌تر می‌شود. ترکمنستان شاید در کوتاه‌مدت زیان نبیند؛ اما اعتمادش به مسیر ایران ازمیان‌رفته است. ترکیه و اروپا برنده‌های بالقوه‌اند؛ چون مسیرهای جایگزین را بدون تهران می‌سازند و ایران از «هاب انرژی» به «مسیر مسدود» فروکاسته شده است.
در ظاهر، تحریم اخیر تنها یک قرارداد منطقه‌ای را متوقف کرده است؛ اما درواقع توازن انرژی در اوراسیا را دوباره ترسیم می‌کند: عراق بازنده فوری است؛ درحالی‌که تابستان‌هایش تاریک‌تر می‌شود. ترکمنستان شاید در کوتاه‌مدت زیان نبیند؛ اما اعتمادش به مسیر ایران ازمیان‌رفته است. ترکیه و اروپا برنده‌های بالقوه‌اند؛ چون مسیرهای جایگزین را بدون تهران می‌سازند و ایران از «هاب انرژی» به «مسیر مسدود» فروکاسته شده است.
حقوق نفت و گاز حکمرانی جهانی
خورالزبیر، آزمون استقلال انرژی عراق در میدان تحریم و رقابت ژئوپلیتیکی تاریخ : 1404/08/14

خورالزبیر، آزمون استقلال انرژی عراق در میدان تحریم و رقابت ژئوپلیتیکی

قراردادFSRU خورالزبیر، آغازگر دوره‌ای تازه در سیاست انرژی عراق است؛ دوره‌ای که در آن، بغداد می‌کوشد میان منافع اقتصادی خود و فشارهای ژئوپلیتیکی واشنگتن توازن برقرار کند. بااین‌حال، اگر پروژه به‌موقع اجرا و تأمین مالی شود، عراق می‌تواند برای نخستین بار در مسیر استقلال نسبی از گاز ایران قرار گیرد. در یک جمله: خورالزبیر؛ نه‌فقط یک بندر که میدان تازه‌ای از رقابت انرژی میان ایران و آمریکا در خلیج‌فارس است.
قراردادFSRU خورالزبیر، آغازگر دوره‌ای تازه در سیاست انرژی عراق است؛ دوره‌ای که در آن، بغداد می‌کوشد میان منافع اقتصادی خود و فشارهای ژئوپلیتیکی واشنگتن توازن برقرار کند. بااین‌حال، اگر پروژه به‌موقع اجرا و تأمین مالی شود، عراق می‌تواند برای نخستین بار در مسیر استقلال نسبی از گاز ایران قرار گیرد. در یک جمله: خورالزبیر؛ نه‌فقط یک بندر که میدان تازه‌ای از رقابت انرژی میان ایران و آمریکا در خلیج‌فارس است.
حقوق نفت و گاز حکمرانی جهانی
موازنۀ قانون‌گذاری اقتصادی در جنگ تجاری آمریکا و چین تاریخ : 1404/08/13

موازنۀ قانون‌گذاری اقتصادی در جنگ تجاری آمریکا و چین

درنهایت، جنگ تجاری ۲۰۲۵ را باید نه به‌عنوان جنگی میان صادرات و واردات، بلکه به‌عنوان نخستین جنگ قانون‌گذاری اقتصادی در قرن بیست‌ویکم دانست. قاعده ۵۰ درصد و قاعده حداقل، هر دو سلاح‌اند؛ نه در میدان نبرد، بلکه در میدان حقوق بین‌الملل اقتصادی. آنچه امروز در حال شکل‌گیری است، نوعی موازنه قانون‌گذاری (Regulatory Equilibrium) میان دو قدرت است؛ موازنه‌ای که به‌جای توپ و تانک، از مفاهیم حقوقی و معیارهای فنی استفاده می‌کند.
درنهایت، جنگ تجاری ۲۰۲۵ را باید نه به‌عنوان جنگی میان صادرات و واردات، بلکه به‌عنوان نخستین جنگ قانون‌گذاری اقتصادی در قرن بیست‌ویکم دانست. قاعده ۵۰ درصد و قاعده حداقل، هر دو سلاح‌اند؛ نه در میدان نبرد، بلکه در میدان حقوق بین‌الملل اقتصادی. آنچه امروز در حال شکل‌گیری است، نوعی موازنه قانون‌گذاری (Regulatory Equilibrium) میان دو قدرت است؛ موازنه‌ای که به‌جای توپ و تانک، از مفاهیم حقوقی و معیارهای فنی استفاده می‌کند.
تجارت بین‌الملل حکمرانی جهانی
ابهام استراتژیک گروه ویژۀ اقدام مالی در قبال ایران: بازی این گروه با عبارت «گام‌های بعدی» تاریخ : 1404/08/10

ابهام استراتژیک گروه ویژۀ اقدام مالی در قبال ایران: بازی این گروه با عبارت «گام‌های بعدی»

صرف تصویب پالرمو یا CFT نمی‌تواند به عادی‌سازی وضعیت ایران منجر شود؛ زیرا مسئله اصلی نه تصویب قوانین، بلکه جایگاه ایران در نظم مالی جهانی است. از ایران FATF تنها اجرای مقررات نمی‌خواهد؛ بلکه تغییر ساختار حقوقی، نهادی و حتی سیاسی نظام مالی را مطالبه می‌کند.
صرف تصویب پالرمو یا CFT نمی‌تواند به عادی‌سازی وضعیت ایران منجر شود؛ زیرا مسئله اصلی نه تصویب قوانین، بلکه جایگاه ایران در نظم مالی جهانی است. از ایران FATF تنها اجرای مقررات نمی‌خواهد؛ بلکه تغییر ساختار حقوقی، نهادی و حتی سیاسی نظام مالی را مطالبه می‌کند.
حقوق بانکی
سهامدار مقصر؛ چهرۀ تازه پاسخ‌گویی در نظام بانکی ایران تاریخ : 1404/08/08

سهامدار مقصر؛ چهرۀ تازه پاسخ‌گویی در نظام بانکی ایران

نظام بانکی ایران با تشریفات بند «ج» ماده ۸ قانون برنامه پیشرفت برای نخستین‌بار به مرحله‌ای می‌رسد که در آن مسئولیت، به‌اندازه اختیار، معنا پیدا می‌کند. سهامدار مقصر دیگر نمی‌تواند پشت عنوان «خصوصی بودن» یا «وابستگی سیاسی» پنهان شود. قانون صریح است: دارایی‌های سهامدار مقصر، نخستین منبع جبران تعهدات بانکی است. این تغییر فلسفی، همان حلقه مفقوده‌ای است که می‌تواند به بازسازی اعتماد عمومی بین مردم و نظام مالی کشور منجر شود؛ به‌شرط آنکه اجرا، قربانی مصلحت‌گرایی و فشارهای بیرونی نشود.
نظام بانکی ایران با تشریفات بند «ج» ماده ۸ قانون برنامه پیشرفت برای نخستین‌بار به مرحله‌ای می‌رسد که در آن مسئولیت، به‌اندازه اختیار، معنا پیدا می‌کند. سهامدار مقصر دیگر نمی‌تواند پشت عنوان «خصوصی بودن» یا «وابستگی سیاسی» پنهان شود. قانون صریح است: دارایی‌های سهامدار مقصر، نخستین منبع جبران تعهدات بانکی است. این تغییر فلسفی، همان حلقه مفقوده‌ای است که می‌تواند به بازسازی اعتماد عمومی بین مردم و نظام مالی کشور منجر شود؛ به‌شرط آنکه اجرا، قربانی مصلحت‌گرایی و فشارهای بیرونی نشود.
حقوق بانکی حقوق تجارت حکمرانی خوب
ضربه چین به استرالیا و آغاز دوران «غیر‌دلاری‌سازی معدنی» تاریخ : 1404/08/07

ضربه چین به استرالیا و آغاز دوران «غیر‌دلاری‌سازی معدنی»

اقدام پکن صرفاً واکنشی به رفتار سیاسی کانبرا نیست؛ بلکه بخشی از راهبرد بلندمدت چین برای انتقال محور قدرت از غرب به شرق است؛ راهبردی که در آن، «قواعد بازار» جایگزین «ائتلاف‌های نظامی» شده‌اند و قدرت خرید، سلاح جدید قرن بیست‌ویکم است.
اقدام پکن صرفاً واکنشی به رفتار سیاسی کانبرا نیست؛ بلکه بخشی از راهبرد بلندمدت چین برای انتقال محور قدرت از غرب به شرق است؛ راهبردی که در آن، «قواعد بازار» جایگزین «ائتلاف‌های نظامی» شده‌اند و قدرت خرید، سلاح جدید قرن بیست‌ویکم است.
تجارت بین‌الملل حکمرانی جهانی
گذار از نظم غیر‌اشاعه‌ای به نظم موازنه‌ای ضد‌هژمونیک تاریخ : 1404/08/06

گذار از نظم غیر‌اشاعه‌ای به نظم موازنه‌ای ضد‌هژمونیک

اگر قدرت‌های بزرگ شرق به این نتیجه برسند که هسته‌ای‌شدن متحدانشان نه تهدید، بلکه تضمین‌کننده‌ی ثبات چندقطبی است، آنگاه رژیمNPT از درون تهی می‌شود. جهانِ پس از ۲۰۲۵، به‌جای «نظم ضد‌اشاعه‌ای»، در آستانه‌ی نظمی قرار دارد که در آن تعدد قدرت‌های هسته‌ای نه استثناء، بلکه قاعده‌ای نوین در سیاست جهانی خواهد بود.
اگر قدرت‌های بزرگ شرق به این نتیجه برسند که هسته‌ای‌شدن متحدانشان نه تهدید، بلکه تضمین‌کننده‌ی ثبات چندقطبی است، آنگاه رژیمNPT از درون تهی می‌شود. جهانِ پس از ۲۰۲۵، به‌جای «نظم ضد‌اشاعه‌ای»، در آستانه‌ی نظمی قرار دارد که در آن تعدد قدرت‌های هسته‌ای نه استثناء، بلکه قاعده‌ای نوین در سیاست جهانی خواهد بود.
حقوق انرژی حکمرانی جهانی
بازگشت سیگنال نفت‌کش‌های ایرانی و ناکامی تحریم‌های ثانویه آمریکا تاریخ : 1404/08/04

بازگشت سیگنال نفت‌کش‌های ایرانی و ناکامی تحریم‌های ثانویه آمریکا

. بازگشت تدریجی سیگنال‌های نفت‌کش‌های ایرانی در خلیج‌فارس و شرق آسیا، تنها یک رخداد فنی یا تغییر در سامانه‌های شناسایی خودکار (AIS) نیست؛ بلکه نشانه‌ای سیاسی و اقتصادی است از بازتعریف جایگاه ایران در نظم انرژی جدید جهان. تهران، پس از سال‌ها ناچار به پنهان‌کاری، اکنون انتخاب کرده است که در روشنایی حرکت کند؛ گویی می‌خواهد به جهان پیام دهد که «پنهان‌کاری دیگر ضرورتی ندارد» زیرا بازار جهانی به نفت ایران نیاز دارد، نه برعکس.
. بازگشت تدریجی سیگنال‌های نفت‌کش‌های ایرانی در خلیج‌فارس و شرق آسیا، تنها یک رخداد فنی یا تغییر در سامانه‌های شناسایی خودکار (AIS) نیست؛ بلکه نشانه‌ای سیاسی و اقتصادی است از بازتعریف جایگاه ایران در نظم انرژی جدید جهان. تهران، پس از سال‌ها ناچار به پنهان‌کاری، اکنون انتخاب کرده است که در روشنایی حرکت کند؛ گویی می‌خواهد به جهان پیام دهد که «پنهان‌کاری دیگر ضرورتی ندارد» زیرا بازار جهانی به نفت ایران نیاز دارد، نه برعکس.
حقوق انرژی حقوق حمل و نقل حکمرانی جهانی
قوانین متروک و نظم خودجوش جامعه: چرا جامعه قوانین ناکارآمد را کنار می‌زند؟ تاریخ : 1404/07/30

قوانین متروک و نظم خودجوش جامعه: چرا جامعه قوانین ناکارآمد را کنار می‌زند؟

پویایی حقوق در توان جامعه برای اصلاح و کنار گذاشتن قوانین ناکارآمد نهفته است، نه در تصویب بی‌پایان مقررات جدید. جامعه‌ای که به عقل جمعی نظم خودجوش خود اعتماد کند، دیر یا زود قوانین متروک را به تاریخ خواهد سپرد و این شاید نشانه‌ای از رشد؛ نه بی‌نظمی، باشد.
پویایی حقوق در توان جامعه برای اصلاح و کنار گذاشتن قوانین ناکارآمد نهفته است، نه در تصویب بی‌پایان مقررات جدید. جامعه‌ای که به عقل جمعی نظم خودجوش خود اعتماد کند، دیر یا زود قوانین متروک را به تاریخ خواهد سپرد و این شاید نشانه‌ای از رشد؛ نه بی‌نظمی، باشد.
حکمرانی خوب
ملی‌سازی پنهان سیلیکون‌ولی: افول اینتل و بازگشت اقتصاد قلعه‌ای به صنعت تراشه تاریخ : 1404/07/29

ملی‌سازی پنهان سیلیکون‌ولی: افول اینتل و بازگشت اقتصاد قلعه‌ای به صنعت تراشه

درنهایت، آینده صنعت تراشه را نه سیاستمداران خواهند ساخت و نه بوروکراسی‌های امنیتی؛ بلکه مهندسان، طراحان و همکاری آزاد ملت‌ها رقم خواهند زد. در جهانی که هر نانومتر از پیشرفت علمی بر همکاری جهانی بنا شده، مداخله سیاسی تنها می‌تواند نقش ترمز را ایفا کند. اگر دولت ترامپ واقعاً به «عظمت آمریکا» باور دارد، باید بداند که این عظمت از سیلیکون می‌آید، نه از سیاست.
درنهایت، آینده صنعت تراشه را نه سیاستمداران خواهند ساخت و نه بوروکراسی‌های امنیتی؛ بلکه مهندسان، طراحان و همکاری آزاد ملت‌ها رقم خواهند زد. در جهانی که هر نانومتر از پیشرفت علمی بر همکاری جهانی بنا شده، مداخله سیاسی تنها می‌تواند نقش ترمز را ایفا کند. اگر دولت ترامپ واقعاً به «عظمت آمریکا» باور دارد، باید بداند که این عظمت از سیلیکون می‌آید، نه از سیاست.
حکمرانی جهانی حکمرانی فضای مجازی
تحریم ثانویه پالایشگاه‌های چینی توسط آمریکا: چرخش راهبردی جنگ انرژی واشنگتن تاریخ : 1404/07/22

تحریم ثانویه پالایشگاه‌های چینی توسط آمریکا: چرخش راهبردی جنگ انرژی واشنگتن

سیاست «مهار مصرف‌کننده»؛ اگر به مرحله بیمه، بانک و پرداخت یوآنی گسترش یابد، می‌تواند توازن بازار انرژی منطقه را دگرگون کند. چین برای تأمین امنیت انرژی خود ناچار خواهد شد یا به افزایش خرید از روسیه و عربستان روی آورد، یا مسیرهای تهاتری با ایران را بازطراحی کند. در هر دو صورت، این تحول به معنای انتقال فشار از تهران به پکن و ایجاد وابستگی متقابل جدیدی در بازار شرق آسیا خواهد بود.
سیاست «مهار مصرف‌کننده»؛ اگر به مرحله بیمه، بانک و پرداخت یوآنی گسترش یابد، می‌تواند توازن بازار انرژی منطقه را دگرگون کند. چین برای تأمین امنیت انرژی خود ناچار خواهد شد یا به افزایش خرید از روسیه و عربستان روی آورد، یا مسیرهای تهاتری با ایران را بازطراحی کند. در هر دو صورت، این تحول به معنای انتقال فشار از تهران به پکن و ایجاد وابستگی متقابل جدیدی در بازار شرق آسیا خواهد بود.
تجارت بین‌الملل حقوق نفت و گاز حکمرانی جهانی
معامله تیک‌تاک در نظم دیجیتال جهانی: پایان عصر لیبرالیسم دیجیتال در گذار به نئومرکانتیلیسم دیجیتال تاریخ : 1404/07/22

معامله تیک‌تاک در نظم دیجیتال جهانی: پایان عصر لیبرالیسم دیجیتال در گذار به نئومرکانتیلیسم دیجیتال

اکنون، ایالات‌متحده نیز با سیاست تیک‌تاک، به‌طور ضمنی همین منطق را پذیرفته است: داده، دارایی‌ای است که باید درون مرزهای حاکمیتی باقی بماند. چنین تحولی بیانگر شکل‌گیری نوعی «نئومرکانتیلیسم دیجیتال» است که در آن دولت‌ها، همانند بازرگانان قرن هفدهم، در پی حفاظت از دارایی‌های داده‌ای خود در برابر رقبا هستند.
اکنون، ایالات‌متحده نیز با سیاست تیک‌تاک، به‌طور ضمنی همین منطق را پذیرفته است: داده، دارایی‌ای است که باید درون مرزهای حاکمیتی باقی بماند. چنین تحولی بیانگر شکل‌گیری نوعی «نئومرکانتیلیسم دیجیتال» است که در آن دولت‌ها، همانند بازرگانان قرن هفدهم، در پی حفاظت از دارایی‌های داده‌ای خود در برابر رقبا هستند.
حکمرانی جهانی حکمرانی فضای مجازی