حکمرانی جهانی

دگرگونی در مفاهیم کلیدی اقتصاد بین‌الملل؛ همچون «توسعه صادرات‌محور»، «انتقال فناوری» و «کسری تجاری»، صرفاً تغییر در واژگان یا بازآرایی زبانی نیست؛ بلکه بازتابی از تحولی ژرف در ساختار قدرت جهانی و نشانه‌ای از تلاش نهادهای غربی برای بازتعریف قواعد نظم اقتصادی بین‌الملل است.

سکوت و دوپهلو گویی در موضوعی به حساسی پرونده هسته‌ای، شاید برای بازیگران منطقه‌ای چون اسرائیل و آمریکا پیامی بازدارنده داشته باشد؛ اما برای اقتصادهای جهانی، نشانه‌ای از بی‌ثباتی، عدم شفافیت و ریسک بالاست. تهران باید تصمیم بگیرد که می‌خواهد پیام خود را به جهان با ابهام مخابره کند یا با اطمینان بیشتر.

در دوره‌ای که روسیه نفت خود را با تخفیف‌های چشمگیر عرضه می‌کند، رقابت ایران برای حفظ سهم بازار وارد مرحله‌ای سخت‌تر شده است. در این شرایط، ایران برای حفظ جایگاه خود، نیازمند راهبردهایی مانند کاهش هزینه‌های عملیاتی، تثبیت قراردادهای دوجانبه، استفاده از ابزارهای مالی جایگزین و تقویت روابط نفتی با چین و هند خواهد بود.

انتخاب دشواری پیش‌ روی کشورهایی قرار دارد که می‌خواهند هم از مزایای همکاری با قدرت‌های غربی برخوردار باشند و هم بخشی از روندهای نوظهور جهانی نظیر بریکس باقی بمانند. آزمون توازن‌گرایی برای این کشورها، دیگر نه صرفاً اقتصادی، بلکه ژئوپلیتیکی و حتی هویتی خواهد بود.

چرخش آمریکا از ژست دیپلماتیک در ۱۹۸۱ به همدستی در جنایت جنگی در ۲۰۲۵، نه‌تنها ریاکاری این کشور را عریان می‌کند؛ بلکه زنگ خطری برای صلح جهانی و رژیم منع اشاعه هسته‌ای است. این تجاوز بی‌محابا، خطر یک جنگ منطقه‌ای را به اوج رسانده و نهادهای بین‌المللی را به حاشیه رانده است.

تزلزل ارزش دلار بانک‌های مرکزی را در یک تنگنای استراتژیک قرار داده است؛ زیرا هر تصمیم (کاهش ارزش ارز، تقویت آن، یا حفظ وضعیت موجود) هزینه‌ها و مزایای خاص خود را دارد. این چالش به دلیل نقش بی‌بدیل دلار در اقتصاد جهانی و وابستگی کشورها به آن تشدید می‌شود. بانک‌های مرکزی باید بین ثبات داخلی، رقابت‌پذیری خارجی و مدیریت بدهی‌ها تعادل برقرار کنند که در محیطی با نوسانات دلار کار ساده‌ای نیست.

تداوم بی‌ثباتی در خاورمیانه، به‌ویژه در صورت وقوع درگیری‌های مستقیم و تهدید مسیرهای حیاتی صادرات، می‌تواند تأثیرات بلندمدتی بر سرمایه‌گذاری، تولید و قیمت انرژی در جهان داشته باشد. در چنین شرایطی، کشورهای مصرف‌کننده باید به تنوع‌بخشی منابع انرژی و تولیدکنندگان نیز به تقویت دیپلماسی منطقه‌ای بیندیشند.

بر اساس داده‌ها و ساختارهای موجود، بریکس‌پلاس را نمی‌توان با جنبش عدم تعهد هم‌تراز دانست. اگرچه هر دو گروه در تقابل با نظم جهانی موجود تعریف‌شده‌اند و با مشکلاتی مانند شکاف درونی مواجه‌اند، اما بریکس‌پلاس با ساختارهای مالی، طرح‌های اقتصادی و اعضایی با وزن اقتصادی بالا، گام‌هایی فراتر از نمادگرایی برداشته است.

رأی دیوان عالی ایالات‌متحده در ۲۷ ژوئن ۲۰۲۵ نقطه عطفی در حقوق عمومی این کشور است. این رأی ضمن محدودسازی اختیارات قضات در صدور احکام بازدارنده سراسری، راه را برای اجرای سیاست‌های قوه مجریه؛ خصوصاً در دوران ترامپ، هموارتر می‌سازد.

با توجه به وضعیت شکننده خاورمیانه و تنش‌های فزاینده در روابط ایران و اسرائیل، ضروری است ایالات‌متحده با اتکا بر موازنه قانونی درون‌ساختاری، از ورود به درگیری‌های پرهزینه و بی‌نتیجه پرهیز کند. ایران می‌تواند با رصد دقیق تحولات کنگره و فضای افکار عمومی آمریکا، از افتادن بیشتر در دام یک منازعه ناخواستۀ تحمیلی جلوگیری کند.

وابستگی انرژی اسرائیل و آسیب‌پذیری زیرساخت‌هایش، به‌صورت هم‌زمان یک عامل تهدیدزا (برای حمله به ایران) و یک عامل بازدارنده (در قبال اقدام متقابل ایران) عمل می‌کند. این دوگانگی، سبب می‌شود که محاسبات نظامی اسرائیل درباره هدف قرار دادن انرژی ایران، با احتیاط زیاد و ارزیابی عمیق پیامدهای متقابل همراه باشد.

وابستگی انرژی اسرائیل و آسیب‌پذیری زیرساخت‌هایش، به‌صورت هم‌زمان یک عامل تهدیدزا (برای حمله به ایران) و یک عامل بازدارنده (در قبال اقدام متقابل ایران) عمل می‌کند. این دوگانگی، سبب می‌شود که محاسبات نظامی اسرائیل درباره هدف قرار دادن انرژی ایران، با احتیاط زیاد و ارزیابی عمیق پیامدهای متقابل همراه باشد.