جستارهایی در حقوق ایران
از: دکتر فرشید فرحناکیان
فردای اقتصاد
دیدار با معاون اول قوه قضائیه
جشن 71 سالروز استقلال کانون وکلای دادگستری
دنیای اقتصاد
دفاع پرس
نشست رئیس قوه قضاییه با هیئت‌مدیره کانون مرکز
میزگرد سازمان بسیج حقوقدانان
برنامه تيتر امشب شبکه خبر
نشست خبری فارس
برنامه ثریا
دانشکده فنی
اتحادیه جنبش عدالتخواه دانشجویی
گروه وکلای دادگو
گفتگو با مجله عدالت‌نامه
مصاحبه سکه با فارس
دادآفرین
همایش دادآفرین
بنیاد حقوقی میزان
رادیو اقتصاد 2
مصاحبه با دنیای اقتصاد
ابهام استراتژیک گروه ویژۀ اقدام مالی در قبال ایران: بازی این گروه با عبارت «گام‌های بعدی» تاریخ : 1404/08/10

ابهام استراتژیک گروه ویژۀ اقدام مالی در قبال ایران: بازی این گروه با عبارت «گام‌های بعدی»

صرف تصویب پالرمو یا CFT نمی‌تواند به عادی‌سازی وضعیت ایران منجر شود؛ زیرا مسئله اصلی نه تصویب قوانین، بلکه جایگاه ایران در نظم مالی جهانی است. از ایران FATF تنها اجرای مقررات نمی‌خواهد؛ بلکه تغییر ساختار حقوقی، نهادی و حتی سیاسی نظام مالی را مطالبه می‌کند.
صرف تصویب پالرمو یا CFT نمی‌تواند به عادی‌سازی وضعیت ایران منجر شود؛ زیرا مسئله اصلی نه تصویب قوانین، بلکه جایگاه ایران در نظم مالی جهانی است. از ایران FATF تنها اجرای مقررات نمی‌خواهد؛ بلکه تغییر ساختار حقوقی، نهادی و حتی سیاسی نظام مالی را مطالبه می‌کند.
حقوق بانکی
سهامدار مقصر؛ چهرۀ تازه پاسخ‌گویی در نظام بانکی ایران تاریخ : 1404/08/08

سهامدار مقصر؛ چهرۀ تازه پاسخ‌گویی در نظام بانکی ایران

نظام بانکی ایران با تشریفات بند «ج» ماده ۸ قانون برنامه پیشرفت برای نخستین‌بار به مرحله‌ای می‌رسد که در آن مسئولیت، به‌اندازه اختیار، معنا پیدا می‌کند. سهامدار مقصر دیگر نمی‌تواند پشت عنوان «خصوصی بودن» یا «وابستگی سیاسی» پنهان شود. قانون صریح است: دارایی‌های سهامدار مقصر، نخستین منبع جبران تعهدات بانکی است. این تغییر فلسفی، همان حلقه مفقوده‌ای است که می‌تواند به بازسازی اعتماد عمومی بین مردم و نظام مالی کشور منجر شود؛ به‌شرط آنکه اجرا، قربانی مصلحت‌گرایی و فشارهای بیرونی نشود.
نظام بانکی ایران با تشریفات بند «ج» ماده ۸ قانون برنامه پیشرفت برای نخستین‌بار به مرحله‌ای می‌رسد که در آن مسئولیت، به‌اندازه اختیار، معنا پیدا می‌کند. سهامدار مقصر دیگر نمی‌تواند پشت عنوان «خصوصی بودن» یا «وابستگی سیاسی» پنهان شود. قانون صریح است: دارایی‌های سهامدار مقصر، نخستین منبع جبران تعهدات بانکی است. این تغییر فلسفی، همان حلقه مفقوده‌ای است که می‌تواند به بازسازی اعتماد عمومی بین مردم و نظام مالی کشور منجر شود؛ به‌شرط آنکه اجرا، قربانی مصلحت‌گرایی و فشارهای بیرونی نشود.
حقوق بانکی حقوق تجارت حکمرانی خوب
ضربه چین به استرالیا و آغاز دوران «غیر‌دلاری‌سازی معدنی» تاریخ : 1404/08/07

ضربه چین به استرالیا و آغاز دوران «غیر‌دلاری‌سازی معدنی»

اقدام پکن صرفاً واکنشی به رفتار سیاسی کانبرا نیست؛ بلکه بخشی از راهبرد بلندمدت چین برای انتقال محور قدرت از غرب به شرق است؛ راهبردی که در آن، «قواعد بازار» جایگزین «ائتلاف‌های نظامی» شده‌اند و قدرت خرید، سلاح جدید قرن بیست‌ویکم است.
اقدام پکن صرفاً واکنشی به رفتار سیاسی کانبرا نیست؛ بلکه بخشی از راهبرد بلندمدت چین برای انتقال محور قدرت از غرب به شرق است؛ راهبردی که در آن، «قواعد بازار» جایگزین «ائتلاف‌های نظامی» شده‌اند و قدرت خرید، سلاح جدید قرن بیست‌ویکم است.
تجارت بین‌الملل حکمرانی جهانی
گذار از نظم غیر‌اشاعه‌ای به نظم موازنه‌ای ضد‌هژمونیک تاریخ : 1404/08/06

گذار از نظم غیر‌اشاعه‌ای به نظم موازنه‌ای ضد‌هژمونیک

اگر قدرت‌های بزرگ شرق به این نتیجه برسند که هسته‌ای‌شدن متحدانشان نه تهدید، بلکه تضمین‌کننده‌ی ثبات چندقطبی است، آنگاه رژیمNPT از درون تهی می‌شود. جهانِ پس از ۲۰۲۵، به‌جای «نظم ضد‌اشاعه‌ای»، در آستانه‌ی نظمی قرار دارد که در آن تعدد قدرت‌های هسته‌ای نه استثناء، بلکه قاعده‌ای نوین در سیاست جهانی خواهد بود.
اگر قدرت‌های بزرگ شرق به این نتیجه برسند که هسته‌ای‌شدن متحدانشان نه تهدید، بلکه تضمین‌کننده‌ی ثبات چندقطبی است، آنگاه رژیمNPT از درون تهی می‌شود. جهانِ پس از ۲۰۲۵، به‌جای «نظم ضد‌اشاعه‌ای»، در آستانه‌ی نظمی قرار دارد که در آن تعدد قدرت‌های هسته‌ای نه استثناء، بلکه قاعده‌ای نوین در سیاست جهانی خواهد بود.
حقوق انرژی حکمرانی جهانی
بازگشت سیگنال نفت‌کش‌های ایرانی و ناکامی تحریم‌های ثانویه آمریکا تاریخ : 1404/08/04

بازگشت سیگنال نفت‌کش‌های ایرانی و ناکامی تحریم‌های ثانویه آمریکا

. بازگشت تدریجی سیگنال‌های نفت‌کش‌های ایرانی در خلیج‌فارس و شرق آسیا، تنها یک رخداد فنی یا تغییر در سامانه‌های شناسایی خودکار (AIS) نیست؛ بلکه نشانه‌ای سیاسی و اقتصادی است از بازتعریف جایگاه ایران در نظم انرژی جدید جهان. تهران، پس از سال‌ها ناچار به پنهان‌کاری، اکنون انتخاب کرده است که در روشنایی حرکت کند؛ گویی می‌خواهد به جهان پیام دهد که «پنهان‌کاری دیگر ضرورتی ندارد» زیرا بازار جهانی به نفت ایران نیاز دارد، نه برعکس.
. بازگشت تدریجی سیگنال‌های نفت‌کش‌های ایرانی در خلیج‌فارس و شرق آسیا، تنها یک رخداد فنی یا تغییر در سامانه‌های شناسایی خودکار (AIS) نیست؛ بلکه نشانه‌ای سیاسی و اقتصادی است از بازتعریف جایگاه ایران در نظم انرژی جدید جهان. تهران، پس از سال‌ها ناچار به پنهان‌کاری، اکنون انتخاب کرده است که در روشنایی حرکت کند؛ گویی می‌خواهد به جهان پیام دهد که «پنهان‌کاری دیگر ضرورتی ندارد» زیرا بازار جهانی به نفت ایران نیاز دارد، نه برعکس.
حقوق انرژی حقوق حمل و نقل حکمرانی جهانی
قوانین متروک و نظم خودجوش جامعه: چرا جامعه قوانین ناکارآمد را کنار می‌زند؟ تاریخ : 1404/07/30

قوانین متروک و نظم خودجوش جامعه: چرا جامعه قوانین ناکارآمد را کنار می‌زند؟

پویایی حقوق در توان جامعه برای اصلاح و کنار گذاشتن قوانین ناکارآمد نهفته است، نه در تصویب بی‌پایان مقررات جدید. جامعه‌ای که به عقل جمعی نظم خودجوش خود اعتماد کند، دیر یا زود قوانین متروک را به تاریخ خواهد سپرد و این شاید نشانه‌ای از رشد؛ نه بی‌نظمی، باشد.
پویایی حقوق در توان جامعه برای اصلاح و کنار گذاشتن قوانین ناکارآمد نهفته است، نه در تصویب بی‌پایان مقررات جدید. جامعه‌ای که به عقل جمعی نظم خودجوش خود اعتماد کند، دیر یا زود قوانین متروک را به تاریخ خواهد سپرد و این شاید نشانه‌ای از رشد؛ نه بی‌نظمی، باشد.
حکمرانی خوب
ملی‌سازی پنهان سیلیکون‌ولی: افول اینتل و بازگشت اقتصاد قلعه‌ای به صنعت تراشه تاریخ : 1404/07/29

ملی‌سازی پنهان سیلیکون‌ولی: افول اینتل و بازگشت اقتصاد قلعه‌ای به صنعت تراشه

درنهایت، آینده صنعت تراشه را نه سیاستمداران خواهند ساخت و نه بوروکراسی‌های امنیتی؛ بلکه مهندسان، طراحان و همکاری آزاد ملت‌ها رقم خواهند زد. در جهانی که هر نانومتر از پیشرفت علمی بر همکاری جهانی بنا شده، مداخله سیاسی تنها می‌تواند نقش ترمز را ایفا کند. اگر دولت ترامپ واقعاً به «عظمت آمریکا» باور دارد، باید بداند که این عظمت از سیلیکون می‌آید، نه از سیاست.
درنهایت، آینده صنعت تراشه را نه سیاستمداران خواهند ساخت و نه بوروکراسی‌های امنیتی؛ بلکه مهندسان، طراحان و همکاری آزاد ملت‌ها رقم خواهند زد. در جهانی که هر نانومتر از پیشرفت علمی بر همکاری جهانی بنا شده، مداخله سیاسی تنها می‌تواند نقش ترمز را ایفا کند. اگر دولت ترامپ واقعاً به «عظمت آمریکا» باور دارد، باید بداند که این عظمت از سیلیکون می‌آید، نه از سیاست.
حکمرانی جهانی حکمرانی فضای مجازی
تحریم ثانویه پالایشگاه‌های چینی توسط آمریکا: چرخش راهبردی جنگ انرژی واشنگتن تاریخ : 1404/07/22

تحریم ثانویه پالایشگاه‌های چینی توسط آمریکا: چرخش راهبردی جنگ انرژی واشنگتن

سیاست «مهار مصرف‌کننده»؛ اگر به مرحله بیمه، بانک و پرداخت یوآنی گسترش یابد، می‌تواند توازن بازار انرژی منطقه را دگرگون کند. چین برای تأمین امنیت انرژی خود ناچار خواهد شد یا به افزایش خرید از روسیه و عربستان روی آورد، یا مسیرهای تهاتری با ایران را بازطراحی کند. در هر دو صورت، این تحول به معنای انتقال فشار از تهران به پکن و ایجاد وابستگی متقابل جدیدی در بازار شرق آسیا خواهد بود.
سیاست «مهار مصرف‌کننده»؛ اگر به مرحله بیمه، بانک و پرداخت یوآنی گسترش یابد، می‌تواند توازن بازار انرژی منطقه را دگرگون کند. چین برای تأمین امنیت انرژی خود ناچار خواهد شد یا به افزایش خرید از روسیه و عربستان روی آورد، یا مسیرهای تهاتری با ایران را بازطراحی کند. در هر دو صورت، این تحول به معنای انتقال فشار از تهران به پکن و ایجاد وابستگی متقابل جدیدی در بازار شرق آسیا خواهد بود.
تجارت بین‌الملل حقوق نفت و گاز حکمرانی جهانی
معامله تیک‌تاک در نظم دیجیتال جهانی: پایان عصر لیبرالیسم دیجیتال در گذار به نئومرکانتیلیسم دیجیتال تاریخ : 1404/07/22

معامله تیک‌تاک در نظم دیجیتال جهانی: پایان عصر لیبرالیسم دیجیتال در گذار به نئومرکانتیلیسم دیجیتال

اکنون، ایالات‌متحده نیز با سیاست تیک‌تاک، به‌طور ضمنی همین منطق را پذیرفته است: داده، دارایی‌ای است که باید درون مرزهای حاکمیتی باقی بماند. چنین تحولی بیانگر شکل‌گیری نوعی «نئومرکانتیلیسم دیجیتال» است که در آن دولت‌ها، همانند بازرگانان قرن هفدهم، در پی حفاظت از دارایی‌های داده‌ای خود در برابر رقبا هستند.
اکنون، ایالات‌متحده نیز با سیاست تیک‌تاک، به‌طور ضمنی همین منطق را پذیرفته است: داده، دارایی‌ای است که باید درون مرزهای حاکمیتی باقی بماند. چنین تحولی بیانگر شکل‌گیری نوعی «نئومرکانتیلیسم دیجیتال» است که در آن دولت‌ها، همانند بازرگانان قرن هفدهم، در پی حفاظت از دارایی‌های داده‌ای خود در برابر رقبا هستند.
حکمرانی جهانی حکمرانی فضای مجازی
تقویت سلاح خاموش چین در جنگ تراشه‌ها: موازنۀ قدرت فناوری با کنترل زنجیره تأمین مواد حیاتی جهان تاریخ : 1404/07/20

تقویت سلاح خاموش چین در جنگ تراشه‌ها: موازنۀ قدرت فناوری با کنترل زنجیره تأمین مواد حیاتی جهان

پکن درواقع به واشنگتن یادآور می‌شود که گفت‌وگو درباره تراشه‌ها، تعرفه‌ها و سرمایه‌گذاری، دیگر نمی‌تواند بدون لحاظ کردن نقش چین در زنجیره مواد حیاتی جهانی انجام شود. به زبان ژئوپلیتیک، پیام چین روشن است: «اگر آمریکا می‌تواند جریان فناوری را کنترل کند، ما نیز می‌توانیم جریان ماده را مهار کنیم.»
پکن درواقع به واشنگتن یادآور می‌شود که گفت‌وگو درباره تراشه‌ها، تعرفه‌ها و سرمایه‌گذاری، دیگر نمی‌تواند بدون لحاظ کردن نقش چین در زنجیره مواد حیاتی جهانی انجام شود. به زبان ژئوپلیتیک، پیام چین روشن است: «اگر آمریکا می‌تواند جریان فناوری را کنترل کند، ما نیز می‌توانیم جریان ماده را مهار کنیم.»
تجارت بین‌الملل حکمرانی جهانی
حاکمیت در عصر داده: بازاندیشی در مدل مشارکت عمومی–خصوصی تاریخ : 1404/07/19

حاکمیت در عصر داده: بازاندیشی در مدل مشارکت عمومی–خصوصی

جهان در حال عبور از منطق سنتی خصوصی‌سازی به مرحله‌ای تازه از حکمرانی اقتصادی است؛ مرحله‌ای که در آن دولت و بازار دیگر دو قطب متقابل نیستند، بلکه در قالب مشارکت عمومی–خصوصی (Public–Private Partnership)، شریکانی در اداره زیرساخت‌های حیاتی و داده‌های ملی‌اند. این گذار، بیش از یک سیاست اقتصادی، بیانگر تحول در ماهیت اقتدار حاکمیتی است؛ اقتداری که دیگر نه بر مالکیت فیزیکی، بلکه بر صیانت از داده و اعتماد اجتماعی استوار است.
جهان در حال عبور از منطق سنتی خصوصی‌سازی به مرحله‌ای تازه از حکمرانی اقتصادی است؛ مرحله‌ای که در آن دولت و بازار دیگر دو قطب متقابل نیستند، بلکه در قالب مشارکت عمومی–خصوصی (Public–Private Partnership)، شریکانی در اداره زیرساخت‌های حیاتی و داده‌های ملی‌اند. این گذار، بیش از یک سیاست اقتصادی، بیانگر تحول در ماهیت اقتدار حاکمیتی است؛ اقتداری که دیگر نه بر مالکیت فیزیکی، بلکه بر صیانت از داده و اعتماد اجتماعی استوار است.
حکمرانی خوب حکمرانی فضای مجازی
چهرۀ پنهان استقلال هسته‌ای بریتانیا: سایۀ واشنگتن بر دکمه هسته‌ای لندن تاریخ : 1404/07/15

چهرۀ پنهان استقلال هسته‌ای بریتانیا: سایۀ واشنگتن بر دکمه هسته‌ای لندن

بریتانیا بازدارندگی دارد اما نه استقلال؛ قدرت دارد اما نه آزادی؛ زیرا توان هسته‌ای بریتانیا، در تمام سطوح کلیدی آن، بر زیرساخت، فناوری و حتی تصمیم‌گیری آمریکایی متکی است. موشک‌های بالستیک Trident II D5 از ایالات‌متحده اجاره‌شده‌اند؛ سیستم‌های هدف‌گیری و نگهداری در پایگاه‌های آمریکایی انجام می‌گیرد؛ و نوسازی زیردریایی‌های Vanguard و نسل جدید آن‌ها (Dreadnought) نیز در هماهنگی کامل با برنامه‌ی هسته‌ای آمریکا صورت می‌گیرد.
بریتانیا بازدارندگی دارد اما نه استقلال؛ قدرت دارد اما نه آزادی؛ زیرا توان هسته‌ای بریتانیا، در تمام سطوح کلیدی آن، بر زیرساخت، فناوری و حتی تصمیم‌گیری آمریکایی متکی است. موشک‌های بالستیک Trident II D5 از ایالات‌متحده اجاره‌شده‌اند؛ سیستم‌های هدف‌گیری و نگهداری در پایگاه‌های آمریکایی انجام می‌گیرد؛ و نوسازی زیردریایی‌های Vanguard و نسل جدید آن‌ها (Dreadnought) نیز در هماهنگی کامل با برنامه‌ی هسته‌ای آمریکا صورت می‌گیرد.
حقوق انرژی حکمرانی جهانی