توافق پلازا: تجربۀ ژاپن از جنگ ارزی ریگان
تاریخ : 1404/02/14
گزیده جستار: . توافق پلازا و پیامدهای آن برای ژاپن به‌عنوان یک نمونه تاریخی استفاده می‌شود تا نشان دهد چگونه تصمیمات اقتصادی بین‌المللی می‌توانند تأثیرات عمیق و بلندمدتی بر یک کشور داشته باشند. تجربه تلخ ژاپن، نشان می‌دهد که ایالات‌متحده همیشه از ابزارهای اقتصادی برای تضعیف رقبای خود استفاده می‌کند. این موضوع می‌تواند به‌عنوان هشداری برای ژاپن تفسیر شود که ممکن است هدف مجدد فشارهای مشابه از سوی آمریکا قرار گیرند.
اين نوشتار در تاريخ چهاردهم اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ در روزنامه هفت صبح منتشر شده است.
توافق پلازا:
تجربۀ ژاپن از جنگ ارزی ریگان
به‌عنوان نمادی از همکاری ظاهری؛ اما پرهزینه، بین دو کشور در آن زمان از تصویری تاریخی از رونالد ریگان (رئیس‌جمهور وقت آمریکا) و یاسوهیرو ناکاسونه (نخست‌وزیر وقت ژاپن) استفاده می‌شود. دقیقاً ۴۰ سال پیش، زیر نور لوسترهای سالن رقص نیویورک، «توافق پلازا» امضا شد که موجی مالی را به راه انداخت و باعث شد ارزش ین ژاپن در عرض فقط ۱۶ ماه به میزان ۴۶ درصد افزایش یابد. صادرات فروپاشید و رشد اقتصادی خیره‌کننده ۵ درصدی ژاپن به خاکستر تبدیل شد. بانک‌ها وحشت‌زده شدند و شروع به چاپ پول کردند که این امر باعث تورم بی‌رویه در بازار سهام و املاک شد و حبابی ناپایدار ایجاد کرد. سپس بازار سقوط کرد، ارزش زمین‌ها ۸۰ درصد کاهش یافت، پس‌انداز یک نسل کامل در یک‌شب بخار شد، بیکاری گسترده و تورم منفی فلج‌کننده‌ای به دنبال داشت. مردم ژاپن مجبور شدند سه دهه طولانی از «دهه‌های گمشده» را تحمل کنند که در آن رونق اقتصادی از بین رفت. شیگرو ایشیبا (نخست‌وزیر فعلی ژاپن)! اکنون واشنگتن دوباره در حال تلاش برای تکرار همان ترفند است. آیا روح ناکاسونه (نخست‌وزیر وقت ژاپن) را حس می‌کنید که آستین‌هایتان را گرفته است؟
توافق پلازا (Plaza Accord) در ۲۲ سپتامبر ۱۹۸۵ در هتل پلازا در نیویورک بین کشورهای گروه پنج (G5) شامل ایالات‌متحده، ژاپن، آلمان غربی، فرانسه و بریتانیا امضا شد. هدف این توافق کاهش ارزش دلار آمریکا نسبت به ین ژاپن و مارک آلمان بود تا کسری تجاری ایالات‌متحده کاهش یابد. در آن زمان، اقتصاد آمریکا به دلیل کسری تجاری بالا (۳.۵ درصد تولید ناخالص داخلی) و رکود اقتصادی اوایل دهه ۱۹۸۰ تحت‌فشار بود. این توافق باعث شد که ارزش ین ژاپن به‌طور چشمگیری افزایش یابد (۴۶ درصد در ۱۶ ماه) که تأثیرات مخربی بر اقتصاد ژاپن گذاشت.
ژاپن در دهه ۱۹۸۰ یکی از قدرت‌های اقتصادی جهان بود و با رشد اقتصادی ۵ درصدی، به‌ویژه از طریق صادرات، در اوج شکوفایی قرار داشت؛ اما افزایش ارزش ین باعث شد که کالاهای ژاپنی در بازارهای جهانی گران‌تر شوند و صادرات این کشور به‌شدت کاهش یابد. برای جبران این ضربه، بانک مرکزی ژاپن سیاست‌های پولی انبساطی را در پیش گرفت و نرخ بهره را کاهش داد. این سیاست‌ها منجر به ایجاد یک حباب اقتصادی در بازار سهام و املاک شد. در اواخر دهه ۱۹۸۰، این حباب ترکید و ارزش املاک تا ۸۰ درصد سقوط کرد. نتیجه این فروپاشی، دوره‌ای طولانی از رکود اقتصادی بود که به «دهه‌های گمشده» (Lost Decades) معروف شد. در این دوره، رشد تولید ناخالص داخلی ژاپن به‌طور متوسط تنها ۱.۱۴ درصد در سال (بین ۱۹۹۱ تا ۲۰۰۳) بود، درحالی‌که سایر کشورهای صنعتی رشد بسیار بالاتری داشتند. این رکود با بیکاری گسترده، تورم منفی (Deflation) و از بین رفتن پس‌انداز مردم همراه بود.
ایالات‌متحده ممکن است دوباره از تاکتیک‌های مشابه برای فشار اقتصادی بر ژاپن استفاده کند، همان‌طور که در دهه ۱۹۸۰ با نخست‌وزیر وقت، یاسوهیرو ناکاسونه، انجام داد. ارجاع به «روح ناکاسونه» یک استعاره است که نشان‌دهنده شباهت شرایط کنونی با گذشته و هشداری برای تکرار تاریخ است.
یادآوری این توافق، ترکیبی از تاریخ، هشدار سیاسی و تحلیل اقتصادی است. توافق پلازا و پیامدهای آن برای ژاپن به‌عنوان یک نمونه تاریخی استفاده می‌شود تا نشان دهد چگونه تصمیمات اقتصادی بین‌المللی می‌توانند تأثیرات عمیق و بلندمدتی بر یک کشور داشته باشند. تجربه تلخ ژاپن، نشان می‌دهد که ایالات‌متحده همیشه از ابزارهای اقتصادی برای تضعیف رقبای خود استفاده می‌کند. این موضوع می‌تواند به‌عنوان هشداری برای ژاپن تفسیر شود که ممکن است هدف مجدد فشارهای مشابه از سوی آمریکا قرار گیرند. جلوگیری از تکرار چنین سناریویی برای ژاپن صرفاً با مقاومت در برابر فشارهای اقتصادی آمریکا میسر خواهد شد.