ژئوپليتيک هوش مصنوعي: استخراج نفت جدید از دیتا

اين نوشتار در تاريخ هجدهم دی‌ماه ۱۴۰۳ در هفته‌نامۀ حقوقی روزنامۀ آفتاب یزد منتشر شد. 

ژئوپليتيک هوش مصنوعي:

استخراج نفت جدید از دیتا

در چند سال اخير با پیدایش انقلاب صنعتيِ چهارم و بسط يافتن نظام‌های سايبري، هوش مصنوعي به‌عنوان عنصري حياتي و ارزشمند تلقي شده و تسلط بر آن به‌عنوان مؤلفه‌ای از قدرت محسوب می‌شود. اهميت اين موضوع را زماني بهتر متوجه می‌شویم که رقابت‌های استراتژيکِ بازيگران بین‌المللی؛ عموماً قدرت‌های بزرگ، جهتِ فعالیت‌های خود را به سمت‌وسوی تحقيق و توسعه در حوزۀ هوش مصنوعي سوق داده و در حال تبديل کردن آن به يکي از مهم‌ترین مزیت‌های راهبردي در محيط بین‌المللی هستند.

1) اهمیت هوش مصنوعی در داووس ۲۰۲۴

در اجلاس داووس ۲۰۲۴ ســاعتی نبود که بحث هوش مصنوعی به میان کشــیده نشود و در چندین نشســت درباره پتانسیل‌ها و خطرات آن بحث شد. رهبران جهان از مقررات گذاری هوش مصنوعی تا تأثیر آن بر اشتغال و نابرابری سخن گفتند. در ادامه به برخی از اظهارنظرهای مهم این رهبران درباره هوش مصنوعی و ابعاد و زوایای مختلف آن اشاره می‌شود.

ســم آلتمن؛ مدیرعاملOpen AI ، در یکی از پنل‌های اصلی این اجلاس با عنوان «فناوری در دنیای پرتلاطم» سخنرانی کرد. او از نظارت بر فناوری هوش مصنوعی استقبال کرد و گفت: «به نظرم خوب است که انتظارات بالایی از ما و دیگران وجود دارد. می‌توانیم از درس‌های گذشته در مورد امن سازی فناوری و نحوه مدیریت بحث‌ها بین ذی‌نفعان مختلف درباره مفهوم امنیت استفاده کنیم». آلتمن تأکید کرد: «ما نیز نگرانی‌هایی داریم اما باور داریم که می‌توانیم آن‌ها را برطرف کنیم و تنها راه این است که فناوری را در دستان مردم قرار دهیم». او گفت: «بیایید اجازه دهیم جامعه و فناوری به‌صورت همزیســتی تکامل یابند و با یک فرآیند بازخورد قوی و مصالح مســیر، گام‌به‌گام، این سیستم‌ها را بسازیم که ارزش فوق‌العاده‌ای ارائه دهند و درعین‌حال به دغدغه‌های امنیتی پاسخ بدهند».

اورسوال فون در الین؛ رئیس کمیسیون اروپا، در سخنرانی خود گفت: «هوش مصنوعی فرصت بزرگی است، به شرط آن‌که به شکل مسئولانه‌ای استفاده شود». او افزود: «من به‌عنوان یک هوادار فناوری خوش‌بین هســتم و به‌عنوان یک پزشک، میدانم که هوش مصنوعی در حال پدید آوردن انقلابی در حوزه بهداشت و درمان است. این موضوعی مثبت اســت. هوش مصنوعی قادر اســت بهره‌وری را با سرعت بی‌سابقه‌ای افزایش دهد. پیشگامان این حوزه پاداش خواهند گرفت و بدون شــک مسابقه‌ای جهانی در جریان است». رئیس کمیســیون اروپا تصریح کــرد: «آینــده رقابت‌پذیری ما به پذیــرش هــوش مصنوعی در کسب‌وکارهای روزمره‌مان بستگی دارد و اروپــا بایــد بــازی خود را ارتقا بخشــد و راه را برای استفاده مسئولانه از هوش مصنوعی هموار کند؛ به این معنا که هوش مصنوعی باید توانایی‌های انسانی را افزایش دهد، بهره‌وری را بهبود ببخشد و به جامعه خدمت کند».

آنتونیو گوترش؛ دبیر کل سازمان ملل، در سخنرانی خود در داووس نسبت به «تهدید ذاتی» ناشی از «توسعه بی‌قیدوشرط هوش مصنوعی بدون محدودیت‌های کنترلی» و پتانســیل آن برای افزایش نابرابری در جهان هشدار داد. او خواستار مشارکت کامل بخش خصوصی در تلاش چندجانبه سازمان ملل برای «توسعه یک مدل حکمرانی که شبکه‌ای و سازگار باشد» و بتواند «از مزایای این فناوری جدید شگفت‌انگیز بهره‌برداری کند؛ درحالی‌که خطرات آن را کاهش می‌دهد» شد. گوتــرش گفت: «مــا فوراً نیاز بــه همراهی دولت‌ها داریم تا با شرکت‌های فناوری بر روی چارچوب‌های مدیریت ریسک برای توسعه فعلی هوش مصنوعی و نظارت و کاهش خطرات آینده کار کنند. علاوه بر این، ما به تلاش سیســتماتیک برای افزایش دسترســی به هوش مصنوعی نیاز داریم تا اقتصادهای درحال‌توسعه بتوانند از پتانسیل عظیم آن بهره‌مند شوند. باید شکاف دیجیتال را پر کنیم نه این‌که آن را عمیق‌تر کنیم».

 گیتا گوپینات؛ از مقامات ارشــد صندوق بین‌المللی پول (IMF) در نشستی با عنوان «آیا بانک‌ها برای آینده آماده هستند؟»، آخرین تحقیقات این صندوق را درباره تأثیر هوش مصنوعی بر اشتغال موردبررسی قرار داد. او درباره نتایج این تحقیقات گفت: «همه متفق‌القول هستند که این تحول عظیمی با وعده‌های بزرگ است اما بااین‌حال، خطراتــی نیز به همراه دارد. ما یک مطالعــه جدید انجام دادهایم که نشان می‌دهد 40 درصد از نیروی کار جهانی در معرض تأثیرات هوش مصنوعی قرار دارند. البته این به این معنی نیست که چیز بدی باشد». این مقام ارشــد صندوق بین‌المللی پول تصریح کرد: «بخشی از نیروی کار از آن سود خواهند برد و بهره‌وری آن‌ها افزایش می‌یابد. این بخش حدود نیمی از آن 40 درصد هستند و نیمی دیگر با مشکلاتی روبه‌رو خواهند شد. مشکلاتی مانند کاهش دستمزدها، تغییر شغل و غیره.» او افزود: «ازنظر هزینه‌هایی که صرف می‌شود، بخش بانکداری در خط مقدم اســتفاده از این فناوری قــرار دارد.» و برخی از مزایای آن را ازجمله در بانکداری و بهره‌وری برشــمرد؛ اما یادآوری کرد که همچنان خطراتی مانند سوگیری و حفاظت از حریم خصوصی داده‌ها نیز وجود دارد که «باید مراقب آن‌ها باشیم». گوپینات گفت: «اگر به دنیایی وارد شویم که در آن‌همه بانک‌ها از این فناوری بزرگ استفاده می‌کنند، آیا شاهد رفتار گله‌ای خواهیم بود؟ آیا شاهد ربات‌های هوش مصنوعی خواهیم بود که تحت تأثیر احساسات قرار می‌گیرند و از یکدیگر تغذیه می‌کنند و سپس با نوسانات بزرگ‌تری در چرخه‌های مالی روبه‌رو می‌شویم؟ من نمی‌گویم این امر نزدیک است اما چیزی است که ما به آن توجه داریم».

لــی چیانــگ؛ نخست‌وزیر جمهــوری خلــق چیــن، گفت: «هوش مصنوعی تولیدی توســط ChatGPT، بحث‌های زیادی را به وجود آورده اســت. مردم آن را دوست دارند اما تعجب و ترس هم در برخی موارد وجود دارد». چیانگ یــادآوری کرد: «هوش مصنوعی در همه‌جا حضور دارد. به نظر می‌رسد همه‌کاره است اما هنوز زمان می‌برد تا مردم به آن عادت کنند؛ مانند سایر فناوری‌ها، هوش مصنوعی یک شمشیر دو لبه است. اگر به‌خوبی اعمال شود، می‌تواند مفید باشد و فرصت‌هایی را برای پیشرفت تمدن بشری و انگیزه بزرگی برای انقلاب صنعتی و علمی فراهم کند؛ اما درعین‌حال، خطراتی نیز برای امنیت و اخلاق ایجاد می‌کند. چین معتقد است که فناوری باید به نفع بشریت باشد، باید خوب باشد و این امر در مورد هوش مصنوعی نیز صدق می‌کند».

ساتیا نادال؛ مدیرعامل مایکروسافت، نیز گفت: «بزرگ‌ترین درس آموخته‌شده این اســت که ما باید به عواقب ناخواسته هر فناوری جدیــدی به همراه تمام مزایایش توجه کنیــم و به‌جای انتظار برای ظهور عواقب ناخواسته و سپس رسیدگی به آن‌ها، به‌طور هم‌زمان در موردشان فکر کنیم». او هشدار داد: «فکر نمی‌کنم دنیا دیگر تحمل کند که هریک از ما با چیزی بیاییم که در مورد ایمنی، عدالت و اعتماد آن فکر نکرده‌ایم. این‌ها مسائل بزرگی برای دنیا هستند».

پائوال اینگابیره؛ وزیر فناوری اطاعات و نوآوری رواندا، در جلسه‌ای با عنوان «هوش مصنوعی، برابرکننده عظیم؟» گفت: «هوش مصنوعی برای کشورهای جنوبی جهان بیشتر یک فرصت است تا چالش؛ اما باید به سواد دیجیتال و هزینه دستگاه‌ها توجه شود».

گیلبرت فوسون هونگبو؛ مدیرکل سازمان بین‌المللی کار، در نشستی با موضوع «چه انتظاری از بازارهای کار داریم؟» گفت: «ما باور نداریم که هوش مصنوعی باعث آخرالزمان اشــتغال خواهد شد. هرچند واقعیت دارد که میلیون‌ها شــغل از دست خواهند رفت و میلیون‌ها شغل ایجاد خواهند شد. به همین دلیل، بازآموزی، ارتقای مهارت‌ها و یادگیری مادام‌العمر حیاتی خواهد بود».

هادی پرتوی؛ بنیان‌گذار و مدیرعاملCode.org، نیز در نشستی با عنوان «آموزش مواجهه با هوش مصنوعی»، گفت: «وقتی مردم در مورد از دست دادن شغل‌ها به دلیل رواج هوش مصنوعی فکر می‌کنند، احساس خطر از دست دادن شغل برای کسی دیگر که می‌داند چگونه از هوش مصنوعی استفاده کند، وجود ندارد. این‌گونه نیست که در اکثر موارد یک ربات یا ماشین جایگزین کارگر شود، به‌ویژه برای شغل‌های دفتری؛ بلکه کارگری تحصیل‌کرده‌تر یا به‌روزتر می‌تواند آن کار را انجام دهد؛ زیرا می‌تواند دو برابر یا سه برابر بهره‌ور باشد». پرتوی تأکید کرد: «آموزش نحوه کارکرد ابزارهای هوش مصنوعی به هر شــهروند و به‌ویژه به جوانان، بسیار ضروری است».

2) ژئوپليتيک هوش مصنوعي

شرکت EYParthenon شرکت مشاور در استراتژی جهانی با ۹ هزار کارمند است که زیرمجموعه Ernst & Young به‌حساب می‌آید. ارنست‌اندیانگ که جزو گروه «چهار حسابرس بزرگ» دنیاست در بخش‌های حسابرسی، مالی، حقوقی، تجاری، راهبردی به شرکت‌های بزرگ مشاوره می‌دهد. در تازه‌ترین گزارش این شرکت که ویژه مدیران عامل این شرکت‌ها نوشته شده نتایج یک تحقیق دیگر این شرکت در اکتبر ۲۰۲۳ نشان داد که ۹۹ درصد مدیرعاملان شرکت‌هایی که با این شرکت در ارتباط‌اند قصد دارند روی هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کنند. هم‌زمان دولت‌ها به‌سرعت در حال فهم فرصت‌ها و چالش‌های هوش مصنوعی‌اند تا برایش قوانین وضع کنند. چین طبق معمول خیلی ســریع دست‌به‌کار شد و در سال ۲۰۲۳ چند قانون مربوط به هوش مصنوعی را تصویب کرد. هفت‌کشور صنعتی (G7) هم توافق کرده‌اند که اصول استفاده از هوش مصنوعی را منتشر کنند و در اتحادیه اروپا هم بر سر یک «قانون هوش مصنوعی» مذاکره می‌شود. در آمریکا دولت بایدن یک دستور اجرایی با موضوع «ایمنی و امنیت هوش مصنوعی» صادر کرده است. پیشرفت‌های سریع تکنولوژی هوش مصنوعی باعث شده اهمیت آن در حوزه امنیت ملی و رقابت ژئوپلیتیکی به‌شدت بالا برود. در سال ۲۰۲۴ دوگانه ابداع و کنترل هوش مصنوعی در بلوک‌های ژئوپلیتیکی دنیا تأثیرات متفاوتی داشت. به لحاظ ژئوپلیتیکی، رقابت اصلی کشورها در حوزه هوش مصنوعی کارکرد اقتصادی دارد: هدف جلو زدن در بخش ابداع و امکان اســتفاده از این تکنولوژی در اقتصاد کشور است. در این حوزه آمریکا از بقیه کاملاً جلو است؛ اما چندین کشور مهم دیگر تلاش‌های خود را شــدت بخشیده‌اند و سعی می‌کنند بهروش‌های گوناگون با آمریکا رقابت کنند. مهم‌ترین رقیب، طبیعتاً چین است که در آن‌هم دولت و هم بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در بخش پژوهش ادامه می‌دهند تا به خودکفایی در هوش مصنوعی برسند. دولت انگلیس هم قصد دارد حداقل مقررات ممکن در این حوزه را تصویب کند تا اجازه بدهد که شرکت‌ها با سرعت بیشتری جلو بروند و هم‌زمان برای شرکت‌های خارجی مقصد جذاب‌تری شود. در حال حاضر انگلیس سومین کشور پذیرنده سرمایه‌گذاری در این حوزه در دنیاست. حتی کشورهایی که توان علمی ندارند، مثل عربستان سعودی، به روش خود؛ خرید تکنولوژی، سعی می‌کند از بازی عقب نمانند.

هوش مصنوعی در شکل‌دهی به رابطه آمریکا و چین نقش مهمی بازی می‌کند. آمریکا؛ گاهی با همراهی متحدانش، تلاش خواهد کرد که با کنترل صادرات و هم‌چنین اعمال محدودیت بر سرمایه‌گذاری‌ها کاری کند که دسترسی شرکت‌های چینی به نیم‌رساناهای پیشرفته موردنیاز برای سیستم‌های هوش مصنوعی کاهش یابد. چنین سیاستی باعث خواهد شد چین دست به ضد حمله بزند و جلوی دسترسی آمریکا و متحدانش به دیگر بخش‌های زنجیره تأمین هوش مصنوعی؛ مثل مواد معدنی حساس را بگیرد. همین حالا هم در این بخش‌ها شاهد کنترل چین روی صادرات هستیم.

این مربوط به رقابت بین‌المللی است. در حوزه داخلی ماجرا چیز دیگری است: دولت‌ها تلاش می‌کنند قبل از اینکه تکنولوژی بتواند سیاست‌گذاران را پشت سر بگذارد قوانین محدودکننده وضع کنند. این مسئله آسانی نیست. از طرفی کشورها نیاز به ابداع در این حوزه دارند تا به لحاظ ژئوپلیتیکی با بقیه رقابت کنند و در حوزه‌هایی مثل بهداشــت، امنیت ملی و راندمان اقتصادی که هوش مصنوعی قول بهبود داده پیشرفت کنند. از طرف دیگر از خطرات هوش مصنوعی آگاه‌اند و نیازمند وضع سریع قوانین در این حوزه‌اند. آن‌ها می‌دانند که پیشرفت هوش مصنوعی می‌تواند باعث بیکاری گسترده شود که درنهایت به شورش‌های اجتماعی بینجامد. به‌علاوه همین حالا هم به کمک هوش مصنوعی اخبار و فیلم‌ها و عکس‌های جعلی راحت‌تر از گذشته ساخته می‌شوند و این چالشی جدی در حوزه امنیت ملی و امنیت سایبری خواهد بود.

البته قرار نیست هوش مصنوعی در سال یا سال‌های آینده باعث به هم زدن توازن کنونی قدرت در مقیاس بین‌المللی شــود؛ امــا نقش آن در رقابت ژئوپلیتیک به‌طور فزاینده‌ای بیشتر می‌شود.

روشن‌ساز کلام: استخراج نفت جدید از دیتا

انقلاب‌های صنعتی می‌توانند روابط بین‌الملل را دســتخوش تحولاتی عظیم کنند. انقلاب صنعتی در بریتانیا، لندن را به مرکز یک امپراتوری تبدیل کرد که خورشید در آن هرگز غروب نمی‌کرد. یا مثلاً آغاز عصر دیجیتال در سیلیکون ولی که باعث شد آمریکا به خانه شرکت‌های تکنولوژیک پیشروی جهان مبدل شود. مسئله اینجاست که اگر هوش مصنوعی به انقلاب صنعتی بعدی منجر شود، این انقلاب از لحظه شروع جهانی خواهد بود و محدود به یک کشور یا منطقه خاص نخواهد ماند. ما در پر هرج‌ومرجی‌ترین دوره جهان از زمان جنگ سرد به سر می‌بریم و ساخت زیرساخت‌هایی برای پشتیبانی از انقلاب هوش مصنوعی یک آزمون ژئوپلیتیکی است که هم شرکت‌ها و هم دولت‌ها باید با آن دست‌وپنجه نرم کنند.

هوش مصنوعی یک تکنولوژی با کاربرد عمومی است؛ اما برخلاف تکنولوژی‌های با کاربرد عمومی قبلی، مانند برق یا موتورهای بخار، ابزارهای هوش مصنوعی آن‌چنان به‌سرعت گسترش یافتند که تقریباً یک‌شبه در دسترس عمومی قرار گرفتند. ناگهان کاربران اینترنت متوجه شدند که می‌توانند با یک هوش مصنوعی پیشرفته گفت‌وگویی هوشمندانه داشته باشند یا می‌توانند به یک هوش مصنوعی دیگر دستور بدهند که برایشان از هیچ، عکس و فیلم بسازد.

جالب اینجاست که هیچ کشوری انحصار بخش‌های متفاوت این صنعت را در دست ندارد. صنعت هوش مصنوعی به شبکه‌ای از شرکای تجاری جهانی وابسته است که شــامل نه‌تنها تکنولوژی‌های آمریکا و چین که کارخانه‌های ساخت نیمه‌رساناها در تایوان، ماشین‌های لیتوگرافی فرابنفش ساخت هلند و دیگر تکنولوژی‌های حیاتی از دیگر کشورها می‌شود. رقابت بر سر هوش مصنوعی تاکنون به بحث‌هایی درباره نیمه‌رساناهای پیشرفته محدود بوده، اما مرحله بعدی رقابت درباره جغرافیا و قدرت اســت. به‌طور خاص، دیتاسنترها (Data Centers) یا مراکز داده اینجا بیشــترین اهمیت را دارند. دیتاسنترها هستند که قدرت موردنیاز هوش مصنوعی را تأمین می‌کنند تا محاسبات خود را اجرا کند. این مراکز کلیدی باید کجا ســاخته شوند؟ و چه کسی سرمایه، انرژی و زیرساخت‌های موردنیاز برای قدرت بخشیدن به این دیتاسنترها را دارد؟

این سؤالات درباره آینده هوش مصنوعی را نه‌فقط شرکت‌های فناوری که دولت‌ها باید جواب بدهند. یک دیتاسنتر، درواقع کارخانه هوش مصنوعی است که انرژی و دیتا را به هوش تبدیل می‌کند. طبق برآوردها انتظار می‌رود که بین سال‌های ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۶ چند شرکت بزرگ تکنولوژی آمریکا به‌تنهایی بیش از ۶۰۰ میلیارد دلار در زیرساخت‌های هوش مصنوعی، به‌ویژه در دیتاسنترها، سرمایه‌گذاری کنند. طبیعتاً کشورهایی که با این شرکت‌ها برای میزبانی دیتاسنترها همکاری می‌کنند، مزایای اقتصادی، سیاســی و تکنولوژیکی و اهرم فشار به دســت می‌آورند؛ اما ماجرا به این سادگی‌ها نیست: دیتاسنترها مراکز حساسی به‌حساب می‌آیند که باید با عینک امنیت ملی به آن‌ها نگاه کرد. چون اصولاً در این مراکز از نیمه‌رساناهای پیشرفته‌ای استفاده می‌شود که دست هرکسی به آن‌ها نمی‌رسد. هم‌زمان دولت‌ها، کسب‌وکارها و کاربران برخی از حساس‌ترین اطلاعات خود را از طریق همین دیتاسنترها ارسال می‌کنند و مســئله امنیت در آن‌ها و هک نشدن آن‌ها اهمیتی فراوان دارد.

جرد کوهن؛ رئیس امور جهانی در بانک گلدمن ساکس، در فارن پالسی نوشت که دیتا (داده) گاهی «نفت جدید» (New Oil) نامیده می‌شود. تفاوتی اساسی اما میان نفــت و دیتا وجود دارد. این طبیعت اســت که تعیین می‌کند که ذخایر نفت جهان کجا باشــد؛ اما این کشورها هستند که تصمیم می‌گیرند که کجا دیتاسنتر (مرکز داده) بسازند و چقدر در آن سرمایه‌گذاری کنند.

الف) صنعتی که انرژی می‌بلعد: دو رقیب اصلی در حوزه هوش مصنوعی آمریکا و چین هســتند و آمریکا دهه‌ها در این حوزه دست بالا را داشته است اما اوضاع طی سال‌های اخیر کمی فرق کرده است. بخصوص ساخت دیتاسنترها در آمریکا دچار موانعی جدی بوده اســت؛ آن‌هم آمریکایی که خانه تعداد زیادی از دیتاسنترهای جهان است. نکته اینجاست که شبکه انرژی کهنه آمریکا که این دیتاسنترها را تأمین می‌کند، تحت‌فشار زیادی قرار دارد؛ این فشار ناشی از عوامل درهم‌تنیده‌ای اســت؛ مثل افزایش تقاضای برق، تأخیر در ارتقاء زیرساخت‌ها، تغییرات آب و هوایی شدید و گذار این کشــور به انرژی‌های تجدیدپذیر. در همین حال، افزایش سریع تقاضا برای ساخت دیتاسنتر به دلیل رو به رشد بودن صنعت هوش مصنوعی، آسیب‌پذیری‌های شبکه را تشدید می‌کند.

اما مشکل فقط چگونگی تأمین نیازهای انرژی نیست، مسئله مکان ‌هم مطرح است. وقتی صحبت از دیتاسنتر می‌شود، کمبود زمین‌های متصل به برق در آمریکا همراه با چالش‌های زنجیره تأمین و زمان‌بر بودن فرآیندهای صدور مجوز برای زیرساخت‌های جدید، از چالش‌های جدی به‌حساب می‌آید.

درواقع مشکل بزرگ هوش مصنوعی این است که نیاز فراوانی به انرژی دارد. هر جســتجوی ChatGPT تقریباً ۱۰ برابر بیشتر از یک جستجوی گوگل برق مصرف می‌کند. اکثر مدل‌های هوش مصنوعی مدرن از میلیون‌ها محاسبه در هر ثانیه استفاده می‌کنند که هر یک نیاز به انرژی دارند.

تحقیقات گلدمن ساکس نشان می‌دهد که دیتاسنترها در سال ۲۰۲۲ سه درصد از برق ایالات‌متحده را مصرف کرده‌اند و این رقم می‌تواند تا سال ۲۰۳۰ به هشت درصد برسد. کمیســیون تنظیم انرژی فدرال پیش‌بینی کرده که مصرف دیتاسنترها از ۱۷ گیگاوات (GW) در ســال ۲۰۲۲ به ۳۵ گیگاوات در سال ۲۰۳۰ افزایش خواهد یافت. آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی می‌کند که مصرف برق جهانی دیتاسنترها می‌تواند تا سال ۲۰۲۶ دو برابر شود و دلیل عمده این افزایش، رونق صنعت هوش مصنوعی است. طبــق پیش‌بینی‌ها اگر تقاضای برق دیتاسنترها از ۴۶۰ تراوات ساعت در سال ۲۰۲۲ به ۱۰۰۰ تراوات ساعت در سال ۲۰۲۶ افزایش یابد، یعنی این صنعت دارد تقریباً معادل مصرف برق ژاپن انرژی مصرف می‌کند.

ب) تمرکز میلیارد دلاری چین روی دیتا: هم‌زمان چین بی‌سروصدا درحال‌توسعه زیرساخت‌های صنعت هوش مصنوعی خود اســت. باوجودآنکه از سرعت رشد اقتصاد چین کاسته شــده و درنتیجه تقاضا برای برق کاهش یافته، سرمایه‌گذاری‌های انرژی در این کشور همچنان بالاست اســت؛ مثلاً قرار است ده‌ها نیروگاه هسته‌ای در این کشور ساخته شود و چندین نیروگاه دیگر در حال ساخت است. فراموش نکنید در سال ۲۰۲۳ یک‌سوم سرمایه‌گذاری‌های جهان در انرژی‌های پاک توسط چین انجام شد، آن‌هم زمانی که تولید زغال‌سنگ در این کشــور رکورد زد. چرا چین بــه این حجم عظیم از انرژی نیاز دارد؟ پکن در سال ۲۰۲۲ یک برنامه ملی برای توسعه دیتاسنترها را آغاز کرد با نام «دیتای شــرقی، محاسبات غربی» (Eastern Data, Western Computing) که شامل یک سرمایه‌گذاری 1/ 6 میلیارد دلاری در هشت مرکز عظیم دیتاسنتر می‌شود.

البته اگر معضل زیرساخت‌های کهنه را کنار بگذاریم آمریکا در حوزه انرژی توان رقابت با چین را دارد. این کشور سرشار از انرژی اســت و امروز بیش از هر کشور دیگری در طول تاریخ، نفت تولید می‌کند. اوضاع تولید گاز طبیعی هم در این کشور رونق گرفته است. یک شبکه برق قوی‌تر که منابع انرژی متنوع ازجمله انرژی هسته‌ای و نیروگاه‌های مدولار کوچک (نسل جدیدی از نیروگاه‌های هسته‌ای) را در بربگیرد، می‌تواند محاسبات بازار را به نفع آمریکا تغییر دهد. البته داشتن ذخایر انرژی به این معنی نیســت که این منابع بدون دردسر می‌تواند به مناطق موردنیاز متصل شوند. فرآیندهای پیچیده نظارتی و معضل صدور مجوز در سطوح ملی، ایالتی و محلی جزو مشکلات اصلی آمریکا در این بخش است.

ج) هوش مصنوعی بین‌المللی یا بومی: چالش دیگر در حوزه توسعه هوش مصنوعی مشکلات سیاسی/امنیتی است. ازیک‌طرف مراکز داده می‌توانند هدف تهدیدات ســایبری و جاسوسی قرار گیرند، به‌ویژه در مورد داده‌های مالی و امنیت ملی. از طرف دیگر، در این صنعت، نیاز به شرکای خارجی جدی است و رابطه با این شرکا در جهان پرآشوب کنونی می‌تواند یک‌شبه بحرانی شود. مثلاً یک درگیری ژئوپلیتیک یا بلایای طبیعی در نقطه‌های حســاس مانند تایوان می‌تواند دسترسی جهان به نیمه‌رساناها را مختل کند. ضمناً تراشه‌ها و کابل‌هایی که واحدهای پردازش گرافیکی (GPU) را متصل می‌کنند، از مواد کمیاب مانند ژرمانیم و گالیوم ساخته‌شده‌اند که تحت کنترل‌های صادراتی و ممنوعیت‌هایی توسط چین بوده‌اند. بحــران کرونا، جنگ روســیه/اوکراین و جنگ تجاری چین و آمریکا باعث شــده کشورهای دنیا طی سال‌های اخیر بیش از گذشته به بومی‌سازی صنایع تمایل داشته باشند. در حوزه هوش مصنوعی هم‌چنین روندی دیده می‌شود و دولت سعی می‌کنند به ســمتی حرکت کنند که از صفر تا صد این صنعت در کشور خودشان ساخته شود یا فقط به کشــورهای دوست متکی باشند. به‌هرحال تکنولوژی‌های انقلابی در طول تاریــخ بــه سیاســتمداران کمک کرده‌اند که امکانات تازه‌ای را برای اعمال قدرت ژئوپلیتیک پیدا کنند. در قرن نوزدهم، راه‌آهن‌ها ســواحل ایالات‌متحده را به هم متصل کرد و قدرت اقتصادی این کشــور را به‌شدت بالا برد. همین راه‌آهن بود که رقابت بین امپراتوری‌ها برای دستیابی به منابع اوراســیا را تشدید کرد. در قرن بیستم، شبکه‌های مخابراتی ارســال اطلاعات را در سراسر جهان امکان‌پذیر کردند و مسیر سیاست و اجتماع را تغییــر دادند. حالا هوش مصنوعی و دیتاسنترها این وظیفه را برعهده‌گرفته‌اند. به آغاز انقلاب صنعتی بعدی نزدیک می‌شویم.