تاوان آمریکایی همکاریِ نفتیِ عربستان با روسیه

اين نوشتار در تاريخ بیست‌وسوم ‌مهرماه ۱۴۰۱ در روزنامه آفتاب یزد منتشر شده است.

اين گفت‌وگو در تاريخ بیست‌وپنجم‌ مهرماه ۱۴۰۱ در روزنامه جهان اقتصاد منتشر شده است.

تاوان آمریکایی همکاریِ نفتیِ عربستان با روسیه

دیمیتری پسکوف؛ سخنگوی ریاست‌جمهوری روسیه، گفته که آمریکا به دلیل تصمیم اخیر اوپک‌پلاس برای کاهش تولید نفت، کنترل خود را ازدست‌داده است. دولت بایدن ماه‌هاست که تلاش می‌کند با لابی‌گری، عربستان سعودی را وادار به تولید نفت بیشتر کند و در همین راستا در ماه ژوئیه 2022 سفری ناموفق به عربستان سعودی داشت. در ماه‌های اخیر و در پی تشدید تنش‌ها میان غرب و مسکو به بهانه حمله روسیه به اوکراین، کشورهای اروپایی و آمریکا به دنبال افزایش تولید کشورهای صادرکننده نفت و گاز بوده‌اند تا به‌نوعی با کاهش صادرات انرژی روسیه مقابله و بر بحران انرژی خود غلبه کنند؛ اما در این شرایط، اخیراً اوپک‌پلاس به کاهش دو میلیون بشکه‌ای تولید روزانه نفت رأی داده است.

گروه اوپک‌پلاس که از اعضای اوپک و هم‌پیمانانش نظیر روسیه تشکیل‌شده است، در سال ۲۰۲۰ به علت کاهش تقاضا تصمیم گرفتند تا میزان تولید خود را با هدف تقویت قیمت نفت و متعادل کردن بازار تا رقم بی‌سابقه ۱۰ میلیون بشکه در روز کاهش دهند. اوپک‌پلاس به رهبری عربستان و روسیه در تاریخ 14 مهر 1401 (6 اکتبر 2022) اعلام کردند که تولید خود را دو میلیون بشکه در روز کاهش می‌دهند. این میزان کاهش تولید معادل دو درصد کل نفت عرضه شده به بازار جهانی در روز است. این کاهش، بزرگ‌ترین کاهش تولید از زمان همه گیری کرونا خواهد بود. این کاهش تولید می‌تواند قیمت نفت را که در سه ماه گذشته به علت رکود اقتصادی در جهان، افزایش نرخ بهره آمریکا و تقویت دلار، کاهش‌یافته بود تا حد قابل‌توجهی تقویت کند. ژانت یلن؛ وزیر خزانه‌داری آمریکا، این اقدام اوپک‌پلاس را جاهلانه خوانده و ادعا کرده است که این اقدام به اقتصاد جهانی و به‌خصوص روند رشد اقتصادهای نوظهور آسیب خواهد زد.

1) رابطۀ استثنایی عربستان با آمریکا

اتحاد ایالات‌متحده و عربستان سعودی به سال 1933 میلادی بازمی‌گردد زمانی که استاندارد اویل از سوی دولت تازه تأسیس عربستان حق اکتشاف در استان شرقی آن کشور را دریافت کرد. آن شرکت به‌زودی برخی از بزرگ‌ترین ذخایر نفت جهان را کشف کرد و در سال 1943 میلادی فرانکلین روزولت رئیس‌جمهور وقت آمریکا اعلام کرد که دفاع از عربستان سعودی «برای دفاع از ایالات‌متحده امری حیاتی است». مبادله نفت در مقابل تضمین‌های امنیتی اساس اتحاد ایالات‌متحده و عربستان سعودی شد. پس‌ازآنقلاب ایران در سال 1979 میلادی هر دو کشور علاقه‌مند به محدود کردن ایران و مخالف با حمله شوروی به افغانستان در همان سال بودند. از دهه 1990 میلادی ایالات‌متحده بزرگ‌ترین صادرکننده تسلیحات در جهان بوده و عربستان سعودی بزرگ‌ترین مشتری آن تسلیحات بوده است. این رابطه همواره نیازمند تحمل بالایی از تفاوت‌های میان دو کشور بوده است. عربستان سعودی یکی از آخرین سلطنت‌های مطلقه باقی‌مانده در جهان است و درعین‌حال یک حکومت دینی بنیادگرا است که از آزادی‌های مدنی بسیار کمی برخوردار است. تا چند سال پیش ایالات‌متحده و عربستان سعودی در مورد اسراییل برای وجود در سرزمینی که در دوران ریاست جمهوری روزولت تحت کنترل بریتانیا بود با یکدیگر اختلاف‌نظر داشتند.

جوآن دیدیون در سال 2003 میلادی درباره روابط ایالات‌متحده و عربستان سعودی نوشته بود که این همیشه یک تجارت پرخطر بود و برای مدتی پاداش‌ها متناسب به نظر می‌رسید. ما نفت را برای کمک به سعودی‌ها خریدیم و اعتبار اخلاقی را برای کمک به اسرائیلی‌ها به دست آوردیم و برای کمک به هر دو کشور از تداوم تجارتی که به‌طور قابل‌توجهی بر اساس تسلیح همه طرفین به نفع صنعت دفاعی آمریکا بود لذت بردیم.

بااین‌وجود، به‌طور خاص از زمان حملات 11 سپتامبر، ائتلاف ایالات‌متحده و عربستان سعودی به‌شدت تحت تأثیر قرارگرفته است. بیش از 19 هواپیماربا از اتباع عربستان سعودی بودند و این پرسش مطرح است که آیا حکومت عربستان سعودی نیز در این توطئه نقش داشته است یا خیر. مداخله احتمالی ریاض در آن حملات هنوز موضوعی برای تحقیق است. سال ۲۰۱۶، کنگره برای نخستین بار حق وتوی باراک اوباما؛ رئیس‌جمهور وقت آمریکا، را نادیده گرفت و قانونی را تصویب کرد که به خانواده‌های قربانیان حملات ۱۱ سپتامبر اجازه داد از عربستان سعودی شکایت کنند.

در سال 2015 میلادی عربستان سعودی کارزار بمباران یمن را با کمک ایالات‌متحده آغاز کرد که بر اساس برآوردی صورت گرفته نزدیک به 9000 غیرنظامی در جریان آن کشته شدند. در جریان انتخابات 2016 میلادی دونالد ترامپ و هیلاری کلینتون هر دو ترویج بنیادگرایی مذهبی در خارج از عربستان سعودی توسط آن کشور را محکوم کردند. در سال 2018 میلادی محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی ترور جمال خاشقجی روزنامه‌نگار واشنگتن‌پست را تائید کرد که خشم بین‌المللی را برانگیخت. بایدن به‌عنوان نامزد انتخابات ریاست جمهوری وعده داد که عربستان سعودی را به‌عنوان یک دولت «یاغی» قلمداد خواهد کرد. زمانی که او به قدرت رسید رویکردی بسیار آشتی‌جویانه را در قبال ریاض تا حدی در تلاش برای پایین نگه‌داشتن قیمت بنزین در نظر گرفت.

2) همکاری نفتی عربستان با روسیه

دیمیتری پسکوف؛ سخنگوی ریاست‌جمهوری روسیه، گفته که موضع مسئولانه اوپک‌پلاس، بی‌قانونی ایجادشده توسط آمریکا در بازار جهانی انرژی را متعادل می‌کند. پسکوف با بیان این‌که اتحادیه اروپا پول کلانی برای گاز به ایالات‌متحده پرداخت و اقتصاد خود را از رقابت محروم می‌کند، افزود: وضعیت منابع انرژی برای اروپا در ۱۰ تا ۲۰ سال آینده غم‌انگیز خواهد بود.

وزارت خارجه عربستان در واکنش به اظهارات مقامات آمریکایی بیانیه‌ای صادر و اعلام کرده هرگونه اظهارات درباره جانب‌داری ریاض در نزاع‌های بین‌المللی پس از تصمیم اوپک‌پلاس در خصوص کاهش تولید نفت را رد می‌کند. وزارت خارجه عربستان افزوده این اظهارات مبتنی بر واقعیت نیست. تصمیم اوپک‌پلاس به اجماع همه کشورهای عضو این مجموعه گرفته شده نه توسط یک کشور. در ادامه این بیانیه آمده وزارت خارجه سعودی تأکید می‌کند که اوپک‌پلاس تصمیمات خود را به‌صورت مستقل و بر اساس رویه مستقل سازمان‌های بین‌المللی اتخاذ می‌کند. تحلیل‌ها تأکید می‌کند که تعویق یک‌ماهه این تصمیم تبعات اقتصادی منفی خواهد داشت. ریاض به روابط خود با آمریکا از منظر استراتژیک و در راستای منافع مشترک میان دو کشور نگاه می‌کند. عربستان در پایان تأکید کرده که دیکته نمی‌پذیرد و هرگونه اقدامی برای تغییر اهداف عالی که در راستای حفاظت از اقتصادی جهانی است را رد می‌کند؛ حل چالش‌های اقتصادی مستلزم گفت‌وگوی سازنده و غیرسیاسی است.

عادل الجبیر؛ وزیر مشاور در امور خارجۀ عربستان سعودی، گفته که تصمیم اخیر اوپک‌پلاس، مسئولانه و کاملاً اقتصادی بوده است. وی افزوده همکاری نظامی میان واشنگتن و ریاض در راستای منافع هر دو کشور بوده و فقط به نفع عربستان نبوده است. الجبیر گفته تصمیم اوپک‌پلاس سیاسی نبوده و کشورهای عضو آن، در تلاش برای ایجاد ثبات در بازار و تحقق منافع تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان است. او روابط با واشنگتن را راهبردی و در راستای حمایت از امنیت و ثبات منطقه دانسته است. او در مصاحبه دیگری با فاکس‌نیوز گفته که هدف سفر اخیر بایدن به عربستان، گفت‌وگو درباره «روابط دوجانبه» بوده است. وی تصریح کرده که فکر می‌کنم تحلیلگران و صاحب‌نظران مسئله نفت و تولید نفت را از بافت اصلی‌اش تقطیع کرده‌اند. او در این مصاحبه افزوده عربستان سعودی متعهد به حفظ ثبات در بازارهای نفتی و در نظر گرفتن منافع تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان است. او تصریح کرده با تمام احترام باید بگویم علت اینکه شما در ایالات‌متحده با قیمت بالای سوخت مواجه هستید این است که با کمبود پالایش [نفت] مواجه هستید و این مشکلی است که طی بیش از ۲۰ سال گذشته وجود داشته است. شما چند دهه است که پالایشگاه نساخته‌اید. نفت، سلاح نیست. جنگنده نیست، تانک نیست. نمی‌توان آن را شلیک کرد. با آن هیچ کاری نمی‌توان انجام داد. وی تأکید کرده ما به نفت به‌عنوان یک کالا نگاه می‌کنیم. ما به نفت به‌عنوان یک محصول مهم در اقتصاد جهان که خودمان هم سود و زیان زیادی در آن داریم نگاه می‌کنیم. این ایده که عربستان سعودی این کار را برای ضربه زدن به آمریکا انجام می‌دهد و یا از آن مقاصد سیاسی دارد به‌هیچ‌وجه درست نیست.

پوتین؛ رئیس‌جمهور روسیه، در دیدار 19 مهر 1401 (11 اکتبر 2022) خود با محمد بن زاید؛ رئیس امارات متحده عربی، ضمن تصریح به نقش مهم امارات در منطقه و تماس‌های مستمر بین ابوظبی افزود که تصمیمات اوپک‌پلاس برای تحقق توازن بین عرضه و تقاضا و دستیابی به ثبات در بازار اتخاذشده است. سفر محمد بن زاید به روسیه، یک هفته بعد از تصمیم اوپک‌پلاس و در شرایطی صورت گرفته که امارات نیز به‌عنوان یکی از اعضای اوپک‌پلاس برخلاف خواست آمریکا با کاهش دو میلیونی تولید نفت موافقت کرده است. سهیل محمد فرج المزروعی؛ وزیر انرژی امارات، در وین و پس از پایان نشست اوپک‌پلاس مدعی شده این ائتلاف نفتی تنها اهداف فنی را دنبال کرده و در مسائل سیاسی مداخله نمی‌کند.

دعوای سعودی و آمریکا به اتحادیه عرب نیز کشیده شده است. احمد ابوالغیط؛ سخنگوی رسمی دبیرکل اتحادیه عرب، اعلام کرده که این نهاد، حملات رسانه‌ای منفی علیه عربستان سعودی در پی تصمیم گروه اوپک‌پلاس برای کاهش بخشی از تولید نفت را محکوم می‌کند. این اظهارات به‌دوراز واقعیت بوده و تنها بر سیاسی‌شدن کامل تصمیمات صرفاً اقتصادی مبتنی است؛ همه می‌دانند که چنین تصمیماتی با توجه به چالش‌های جدی اقتصاد جهانی برای ثبات اقتصاد جهانی ضروری هستند. او از رویکرد شناخته‌شده و متوازن سعودی‌ها برای ایجاد ثبات در بازارهای نفت و مواضع قاطع و اصولی پادشاهی سعودی در قبال مسائل سیاسی منطقه‌ای و بین‌المللی قدردانی کرد.

3) تاوان آمریکایی همکاریِ نفتیِ عربستان با روسیه

پس از اعلام این کاهش تولید نفت توسط اوپک‌پلاس، جیک سالیوان؛ مشاور امنیت ملی کاخ سفید، در بیانیه‌ای گفت که رئیس‌جمهور بایدن، از تصمیم کوته‌بینانه اوپک‌پلاس برای کاهش میزان تولید مأیوس شده است. جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا در مصاحبه با شبکه سی‌ان‌ان گفت این اقدام عواقبی برای روابط واشنگتن و ریاض در پی خواهد داشت. بایدن در پاسخ به این سؤال که آیا به دنبال تجدیدنظر در روابط با عربستان سعودی است، این مسئله را تائید کرد و در توجیه سفرش به عربستان سعودی مدعی شد این سفر برای نفت انجام نشد. هدف آن سفر خاورمیانه و اسرائیل و منطقی‌ کردن موضع‌گیری‌هایمان بود. بایدن گفت: بگذارید روشن کنم که چرا رفتم. درباره نفت نرفتم. برای اطمینان از این رفتم که اطمینان دادیم قصد نداریم از خاورمیانه دور شویم. او سپس بر تجدیدنظر در روابط با ریاض تأکید کرد و گفت پیامدهایی برای کاری که عربستان سعودی در همکاری با روسیه کرده‌، وجود خواهد داشت. بایدن در پاسخ به سؤالی درباره جزئیات آنچه درباره آینده روابط با عربستان سعودی در نظر دارد و این‌که با توجه به درخواست سناتور منندز برای تعلیق فروش سلاح به عربستان سعودی، این‌یکی از گزینه‌هاست، گفت درباره گزینه‌های موردنظر یا آنچه در ذهن دارد صحبت نمی‌کند اما پیامدهایی وجود خواهد داشت. به نوشته روزنامه نیویورک‌تایمز، بایدن در جمع خبرنگاران نیز با دفاع از سفر اخیرش به عربستان سعودی گفته که این سفر ضرورتاً برای نفت نبود. هدف سفر مسائل خاورمیانه و اسرائیل و انطباق منطقی مواضع بود. او درباره تصمیم برخی کشورهای عضو گروه اوپک‌پلاس ازجمله عربستان سعودی برای کاهش تولیدات نفتی گفته که این کار مایۀ ناامیدی و نشانگر وجود یک سری مسائل است. رئیس‌جمهور آمریکا در پاسخ به این سؤال که واکنش واشنگتن به این تصمیم اوپک‌پلاس چه خواهد بود گفت که به‌دنبال منابع جایگزین هستیم. هنوز به جمع‌بندی نرسیده‌ایم.

جان کربی؛ سخنگوی امنیت ملی کاخ سفید، نیز در این رابطه گفته است که جو بایدن در حال ارزیابی مجدد روابط ایالات‌متحده با عربستان سعودی است. او در مصاحبه با شبکه سی‌ان‌ان گفته که فکر می‌کنم رئیس‌جمهور بسیار واضح گفته که این رابطه‌ای است که باید به ارزیابی مجدد آن ادامه دهیم و مایل به بازبینی آن باشیم و قطعاً با توجه به تصمیم اوپک‌پلاس، فکر می‌کنم او در اینجا (مرحله بازبینی) قرار دارد. وی گفته بایدن مایل به همکاری با کنگره بر سر آینده روابط با عربستان سعودی است و توضیح داد تصمیم اوپک‌پلاس بایدن را ناامید کرد و مایل است با کنگره در سنجیدن این‌که آینده روابط واشنگتن-ریاض چگونه باید باشد، همکاری کند. کربی اظهار داشته این موضوع تنها به جنگ در اوکراین مربوط نمی‌شود بلکه به منافع امنیت ملی آمریکا مرتبط است. این مقام کاخ سفید گفته فکر نکنم این چیزی باشد که صادقانه بگویم نیاز و لزومی به صبر برای مدت طولانی‌تری داشته باشد. کربی در اتخاذ موضعی کم سابقه علیه عربستان سعودی گفته آن‌ها می‌توانند در راستای چرخاندن یا وارونه کردن مسائل تلاش کنند؛ اما حقایق ساده هستند. موافق این حرف اوپک‌پلاس نیستیم که این تصمیم فقط با مقاصد اقتصادی اتخاذشده است. او با اشاره به نزدیک شدن مواضع مسکو و ریاض گفته طی هفته‌های اخیر عربستان سعودی به‌طور علنی و خصوصی این پیام را به آمریکا مخابره کرد که قصد دارد تولید نفت خود را کاهش دهد. کاری که می‌دانستیم نفع روسیه را افزایش داده و تأثیر تحریم‌ها را کاهش می‌دهد. این مسیری اشتباه است.

آنتونی بلینکن؛ وزیر امور خارجه ایالات‌متحده، اعلام کرده که سعودی‌ها می‌دانستند که کاهش تولید نفت، منافع روسیه را به‌شدت تقویت خواهد کرد و به‌طور بالقوه اثرات تحریم‌های ما را کاهش می‌دهند. وزیر امور خارجه آمریکا افزوده در حال بررسی عواقب تصمیم به کاهش تولید نفت بر روی روابط بین ایالات‌متحده و عربستان سعودی هستیم. او همچنین گفته سعودی‌ها زمینه لازم برای کاهش تولید نفت را فراهم نکرده‌اند و حالا زمان خارج کردن نفت از بازار نیست. بلینکن متذکر شده که ما منافع مشترک متعددی با عربستان سعودی داریم و این سیاست باید در بازار نیز انعکاس پیدا کند.

سناتور «باب منندز»؛ رئیس دموکرات کمیته روابط خارجی سنا از ایالت «نیوجرسی»، در واکنش به این اقدام اوپک‌پلاس در بیانیه‌ای گفته که ایالات‌متحده باید فوراً تمامی انواع همکاری با عربستان سعودی را متوقف کند و این توقف هرگونه فروش تسلیحات و همکاری امنیتی فراتر ازآنچه قطعاً برای دفاع از کارکنان و منافع ایالات‌متحده ضروری است را شامل می‌شود. او گفته که جایی برای ایفای نقش در هر دو طرف این درگیری وجود ندارد. من برای هیچ نوع همکاری با ریاض چراغ سبز نشان نخواهم داد مگر اینکه عربستان سعودی در مواضعش در خصوص جنگ اوکراین تجدیدنظر کند. «دیگر بس است».

عادل الجبیر؛ وزیر مشاور دولت سعودی در امور خارجه، به این تهدید رابرت منندز مبنی بر توقف صادرات سلاح به عربستان سعودی واکنش نشان داد و گفت که فروش سلاح‌های تدافعی به عربستان سعودی به نفع منافع خود آمریکا و امنیت و ثبات منطقه است و نیروهای آمریکایی از دهه‌های گذشته برای ثبات و امنیت منطقه و آمریکا در منطقه حضور دارند. صادرات سلاح به نفع امنیت آمریکاست. عادل الجبیر به شبکه سی‌ان‌ان گفت که عربستان سعودی همواره تلاش کرده است تا ثبات بازار نفت را تضمین کند و این به نفع تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان است. او تأکید کرد که عربستان به‌تنهایی این تصمیم را نگرفته و کاهش تولید نفت با اجماع ۲۲ کشور عضو انجام‌شده است. این مقام سعودی در ادامه با بیان اینکه بازار واکنش مثبتی به تصمیم اوپک‌پلاس نشان داده و قیمت نفت در هفته‌های گذشته روند کاهش داشته و افزایش نیافته بود، افزوده که عربستان سعودی نفت را سیاسی نمی‌کند و به آن به چشم سلاح نگاه نمی‌کند و هدف ما صرفاً ثبات بازار است. تصمیم اوپک‌پلاس سیاسی نبوده و کشورهای عضو آن، در تلاش برای ایجاد ثبات در بازار و تحقق منافع تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان است.

دیک دوربین سناتور شماره دو دموکرات در سنا از ایلینوی گفته است که خاندان سلطنتی سعودی هرگز متحد قابل‌اعتماد ملت ما نبوده است. وقت آن رسیده که سیاست خارجی ما دنیایی را بدون این اتحاد با این خائن سلطنتی تصور کند.

ریچارد بلومنتال؛ نماینده دموکرات مجلس سنای آمریکا، با معرفی طرحی، خواستار توقف فروش سلاح‌های آمریکایی به عربستان سعودی شده است. او در حساب کاربری خود در توییتر درباره طرح خود اینطور نوشته است که این طرح ساده، اما فوری فروش سلاح به عربستان سعودی را بعد از تصمیم بسیار آزاردهنده و مخرب آن‌ها در همسویی با روسیه در این مقطع تاریخی متوقف می‌کند. سعودی‌ها بایستی قطع عرضه نفت را به عقب برگردانند. این تصمیم به حمله ددمنشانه روسیه کمک می‌کند، اقتصاد دنیا را با مخاطره مواجه کرده و به افزایش قیمت سوخت در ایستگاه‌های سوخت آمریکا منجر می‌شود. ما نمی‌توانیم فناوری‌های بسیار حساس را به کشوری ارسال کنیم که خودش را در صف یک دشمن تروریستی شنیع قرار می‌دهد.

کریس مورفی؛ سناتور دموکرات آمریکایی، در مصاحبه با یک برنامه شبکه سی‌ان‌ان گفته است که من مشکلی بااینکه روسای جمهور آمریکا به دیدار دوستان یا رقبای ما بروند ندارم. من فکر می‌کنم روشن است که حالا روابط ما به‌هم‌خورده است؛ اما این روابط در دوره‌های رئیس‌جمهور‌های دموکرات و جمهوری‌خواه نیز به‌هم‌خورده است. ما حجم عظیمی سلاح به عربستانی‌ها می‌فروشیم. فکر می‌کنم باید در این فروش‌های تسلیحاتی به عربستان تجدیدنظر کنیم. من فکر می‌کنم ما باید معافیتی که برای این کارتل اوپک‌پلاس در خصوص الزام آمریکا به کنترل قیمت قائل شده‌ایم را برداریم. فکر‌ می‌کنم ما باید به حضور واقعی خود در خاورمیانه و عربستان نگاهی بیندازیم. مورفی در ادامه مصاحبه‌اش گفته که سال‌هاست که ما هنگامی‌که عربستان روزنامه‌نگاران را مثله کرده و دست به سرکوب سیاسی گسترده زده نگاهمان را به سمت دیگری دوختیم فقط به یک دلیل: ما می‌خواستیم بدانیم که عربستانی‌ها در زمان وخامت وضعیت و بروز یک بحران جهانی به‌جای روسیه ما را انتخاب می‌کنند. خب آن‌ها این کار را نکردند. آن‌ها روسیه را انتخاب کردند.

برنی سندرز؛ سناتور دموکرات آمریکایی، در توییتی در اشاره به قتل جمال خاشقچی به دستور ولیعهد سعودی و تجاوز هشت‌ساله عربستان سعودی به یمن، خواستار پایان حمایت واشنگتن از ریاض شد. او نوشته که ولیعهد سعودی دستور قتل ستون‌نویس واشنگتن‌پست با اره را صادر کرد. جنگ فاجعه‌بار آن در یمن به مرگ ۳۷۷ هزار نفر و بحران انسانی منجر شده است. اکنون در کنار روسیه قرارگرفته تا به اقتصاد ما آسیب بزند. حمایت ما از عربستان سعودی باید پایان یابد.

وبگاه یاهونیوز نوشت که عربستان سعودی و امارات متحده عربی روی‌هم حدود ۳۰ درصد از ذخایر نفت خام جهان را تشکیل می‌دهند و حدود ۵۰۰۰ نظامی آمریکایی در این دو کشور مستقر هستند. به دنبال تصمیم اوپک‌پلاس در کاهش روزانه تولید نفت، شان کاستن، تام مالینوفسکی و سوزان وایلد؛ سه نمایندۀ دموکرات آمریکا، طرحی ارائه داده‌اند که علاوه بر خروج  نیروهای آمریکایی، سامانه‌های دفاع موشکی آمریکا نیز از این  دو کشور خارج خواهند شد. در بیانیه این سه قانونگذار آمریکایی آمده است که این تصمیم نقطه عطفی در روابط ما با شرکای خود خلیج‌فارس است. اگر عربستان سعودی و امارات امیدوارند روابطی را با ایالات‌متحده حفظ کنند که برای آن‌ها بسیار سودمند بوده، باید تمایل بیشتری برای همکاری با ما نه علیه ما در پیشبرد فوری‌ترین هدف امنیت ملی ما که شکست روسیه در اوکراین است نشان دهند.

تد کروز؛ نماینده جمهوری‌خواه ایالت تگزاس، در جریان نشستی در واشنگتن با انتقاد از این سفر سیاست خارجی جو بایدن را غیرقابل درک خواند و گفت این سفر به همین دلیل نتایج مطلوب مدنظر را نداشته است. او گفته متأسفانه این سفر خوب پیش نرفت. ما یک سال و نیم است که شاهد سیاست‌هایی درزمینۀ امور خارجه از کاخ سفید بوده‌ایم که با عقل جور درنمی‌آید. آن‌ها به‌طور سامانمند دوستان و متحدان آمریکا را منزوی کرده و در برابر دشمنانمان مماشات و ضعف نشان داده‌اند. تد کروز با اشاره به تلاش‌های ناکام بایدن در آن زمان برای مجاب کردن عربستان سعودی به افزایش تولید نفت گفته بایدن یک سال گذشته را به دیونمایی از سعودی‌ها و حمله به آن‌ها اختصاص داده است. او حتی در همین سفر که به‌زانو درآمده بود و از سعودی‌ها می‌خواست که برای کمک به او در انتخابات نوامبر مقدار بیشتری نفت تولید کنند هم نتوانست دست از دیونمایی عربستان بردارد. این سناتور آمریکایی تأکید کرده بنابراین جای تعجبی ندارد که او با توجه به آنکه دوستانمان را حفظ نکرده راه به‌جایی نبرد. وقتی شما رفتار وحشتناکی با دوستانتان داشته باشید نمی‌توانید دوستی‌تان با آن‌ها را حفظ کنید. بایدن همان کاری که با سعودی‌ها انجام می‌دهد را با اسرائیلی‌ها هم انجام می‌دهد.

4) طلاق عاطفی تاوان آمریکایی همکاریِ نفتیِ عربستان با روسیه

منطق «رسمی» عربستان سعودی برای کاهش تولید نفت چیزی بیش از منافع اقتصادی در میانه وجود نشانه‌هایی از رکود جهانی نبود. بااین‌وجود، برخی از تحلیلگران و سیاستمداران آمریکایی بر این باورند که این تلاشی برای تضعیف موقعیت حزب دموکرات درست پیش از انتخابات میان‌دوره‌ای به امید روی کار آمدن دولتی دوستدار عربستان سعودی در آمریکاست. تریتا پارسی؛ معاون اجرایی موسسه کوئینسی، دراین‌باره می گوید که این «سورپرایز اکتبر» ولیعهد عربستان سعودی و نشانه‌ای از مداخله او در انتخابات آمریکا است.

حتی در غیاب چنین انگیزه‌های پنهانی‌ای ایالات‌متحده هم چنان به دلیل این‌که تا اندازه زیادی روابطش را با پادشاهی سعودی حفظ کرده متهم به ریاکاری شده است. مت داس؛ مشاور سیاست خارجی سناتور برنی سندرز، می گوید که اگر ما در مورد تقویت دموکراسی در برابر استبداد جدی هستیم این لحظه خوبی برای ارزیابی مجدد جدی ایالات‌متحده خواهد بود. شاید سودمندی اتحاد با عربستان سعودی برای ایالات‌متحده زمانی از ارزشی برخوردار بود تا برای آن اصول اخلاقی نادیده گرفته شود اما بسیاری باور دارند که دیگر چنین نیست. برای مثال، پذیرش این تصور که شراکت عربستان سعودی «شیطان ضروری» در مقابله با ایران است با فشار بایدن برای احیای توافق هسته‌ای ایران دشوارتر می‌شود: با توافق هسته ایران محدود می‌شود. بااین‌وجود، عربستان سعودی مخالف توافق با ایران است و مانعی را برای ثبات منطقه‌ای ایجاد می‌کند.

در این میان، تمرکز بایدن بر خاورمیانه نیست بلکه بر قیمت بنزین در ایالات‌متحده است یکی از دردناک‌ترین نشانه‌های تورم مخرب که چشم‌انداز انتخاباتی حزب بایدن را در انتخابات میان‌دوره‌ای زمستانی و پس‌ازآن تهدید می‌کند. وابستگی جهان به نفت عربستان و روسیه نیاز ایالات‌متحده به افزایش تولید خود را به‌گونه‌ای که بتواند کاهش ناشی از آن را جبران کند ثابت می‌کند. در این میان اما جناح مترقی حزب دموکرات که حامی محیط‌زیست است در کنگره با پروژه‌های جدید نفت و گاز مخالفت کرده است. بن رودز؛ معاون سابق مشاور امنیت ملی باراک اوباما در ماه جولای نوشت که تا زمانی که ایالات‌متحده واقعاً دموکراسی و تغییرات آب و هوایی را اولویت اصلی خود قرار ندهد روابط ایالات‌متحده و عربستان ممکن است درواقع ریشه در «منافع مشترک» داشته باشد. این چیزی است که باید تغییر کند.

در مورد اینکه چرا جدایی عاطفی سخت است دیوید فیکلینگ؛ ستون نویس بلومبرگ، استدلال می‌کند که اگر عربستان سعودی این روزها بیش‌تر شبیه یک دشمن به نظر می‌رسد تا یک متحد بدان خاطر است که آن کشور متوجه شده تا چه اندازه برای موقعیت ابرقدرت جهانی ماندن آمریکا نقشی حیاتی ایفا می‌کند. فیکلینگ معتقد است اگر آمریکا به حضور نظامی در منطقه پایان دهد همان‌طور که برخی از دموکرات‌ها پیشنهاد کرده‌اند چین به‌احتمال‌زیاد برای محافظت از محموله‌های نفت عربستان در برابر دزدی دریایی وارد عمل خواهد شد و ایالات‌متحده بسیاری از اهرم‌های نظامی و اقتصادی خود را بر چین از دست می‌دهد عاملی که کشورهای شرق آسیا را در برابر نفوذ چین آسیب‌پذیرتر می‌سازد و یک عامل بازدارنده مهم برای تهاجم چین به تایوان را از بین می‌برد. فیکلینگ در ادامه می‌نویسد که ایالات‌متحده نمی‌خواهد چین از سلاح‌ انرژی برای کسب هژمونی در شرق آسیا استفاده کنند. در چنین شرایطی استقرار چند هزار نیرو در خلیج‌فارس برای جلوگیری از تحقق این سناریوها هزینه کمی برای واشنگتن است.

دولت مستبد عربستان سعودی و نقض حقوق بشر آشکارا باارزش‌های ادعایی آمریکا در تضاد است؛ اما به نظر یاسمین فاروق؛ پژوهشگر بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی ایالات‌متحده، بیش‌ترین شانس را برای بهبود وضعیت شهروندان سعودی از طریق تعامل با پادشاهی سعودی دارد نه رویگردانی از آن. او در ماه ژوئیه در نیویورک‌تایمز نوشته بود که سیاست‌گذاران مکتب واقع‌گرایی دوست دارند حقوق بشر را به‌عنوان مؤلفه‌ای در سیاست‌گذاری عمل‌گرایانه کنار بگذارند اما اکنون فرصتی برای بایدن وجود دارد که حقوق بشر را بخشی از یک استراتژی اصلاح‌شده با عربستان سعودی قرار دهد تا پادشاهی سعودی مجبور به پذیرش آن شود حتی اگر با اشتیاق این کار را انجام ندهد. فاروق دراین‌باره می‌افزاید که بااین‌وجود، اتخاذ چنین استراتژی‌ای آمریکا را ملزم می‌سازد تا استانداردهای ثابتی را برای روابط خود با تمام کشورها اعمال کند. برای رهبران سعودی آسان است که لفّاظی‌های حقوق بشری بایدن را رد کنند اگر قتل «شیرین ابوعاقله»؛ روزنامه‌نگار که وزارت خارجه آمریکا نیز اعلام کرده احتمالاً ناشی از تیراندازی از مواضع نیروهای دفاعی اسرائیل بوده در عمل همانند اعلام نارضایتی رسمی در مورد قتل «جمال خاشقجی» باعث تغییری در وضعیت و روابط آمریکا با کشورها نشود.

به نظر جیسون دی. گرینبلات؛ نماینده خاورمیانه در دولت ترامپ، خشم دموکرات‌ها از کاهش تولید عربستان سعودی واکنشی اشتباه است. او دراین‌باره می‌نویسد که این رابطه‌ای معاملاتی میان دو قدرت خودمختار است. ایالات‌متحده منافع متحدانش را بر منافع خود مقدم نمی‌داند و به همین ترتیب ما (آمریکایی‌ها) نباید از دیگر کشورها بخواهیم منافع ما را بر منافع خود ترجیح دهند. عربستان سعودی و همسایگانش به شکلی قدرتمند در حال حرکت هستند و کشورهای دست‌نشانده ایالات‌متحده نیستند.

برخی از کهنه‌کاران سیاست خارجی به بایدن نسبت به اعمال شدید مجازات عربستان سعودی که از دیرباز متحد ارزشمند ایالات‌متحده در مبارزه با تروریسم و مقابله با ایران در منطقه بود، هشدار داده‌اند. مارتین ایندیک؛ دیپلمات سابق در امور خاورمیانه که اکنون در شورای روابط خارجی حضور دارد، گفته ایالات‌متحده باید به‌جای طلاق به دنبال یک پیمان استراتژیک جدید با عربستان سعودی باشد. ما به رهبری مسئولانه‌تر عربستان درزمینۀ تولید نفت و رفتار منطقه‌‌ای نیاز داریم. آن‌ها برای مقابله با تهدیداتی که با آن روبه‌رو هستند به درک امنیتی قابل‌اعتمادتری از ایالات‌متحده نیاز دارند. هر دو باید از لبه پرتگاه عقب‌نشینی کنیم.

سعودی‌‌ها، ایالات‌متحده را متهم می‌کنند که تعهد تاریخی خود به امنیت این پادشاهی را نادیده گرفته و بیش‌ازحد با ایران سازگاری نشان می‌دهد. آن‌ها نارضایتی‌‌های خود را به دولت اوباما بازمی‌‌گردانند درزمانی که بایدن معاون رئیس‌‌جمهور بود، آن‌ها به تصمیم بایدن در سال گذشته برای خارج کردن برخی از تجهیزات نظامی از این پادشاهی اشاره کردند، درحالی‌که این کشور در معرض حملات موشکی مکرر حوثی‌ها در یمن قرار داشت. محمد الیحیی؛ عضو مرکز بلفر در هاروارد و کارشناس ارشد موسسه هادسون، گفته که موشک‌‌هایی به‌سوی تأسیسات نفتی عربستان سعودی پرتاب می‌شود، سعودی‌ها اعلام کرده‌اند که درحالی‌که تأسیسات آن‌ها موردحمله قرار می‌گیرد و امنیت اولویت آن‌ها بوده؛ اما ایالات‌متحده به خوردن کیک عادت کرده است.

در همین رابطه پایگاه SEMAFOR به متن نامه‌ای دست پیدا کرده که در آن تصریح‌شده دولت آمریکا در نامه‌ای به اطلاع دبیرخانه شورای همکاری خلیج‌فارس رسانده که قادر به شرکت در نشست‌های برنامه‌ریزی‌شده با کارگروهِ پدافند موشکی یکپارچه [علیه ایران] در شورای همکاری خلیج‌فارس نخواهد بود.

به گزارش رویترز، تصمیم اخیر گروه اوپک‌پلاس برای کاهش عرضه نفت با وجود مخالفت شدید آمریکا به‌شدت گرفتن اختلاف بین کاخ سفید و خاندان سعودی در عربستان که زمانی وفادارترین متحد آمریکا در خاورمیانه بود منجر شده است. عربستان با روی کار آمدن محمد بن سلمان به‌عنوان حاکم جدید تلاش کرده تا به روسیه نزدیک شود؛ بنابراین زمانی که جو بایدن چند ماه پیش به عربستان سفر کرد و با وی دیدار کرد و از عربستان خواست تا تولید نفت خود را افزایش دهد با جواب منفی از سوی خاندان سعودی مواجه شد. به نظر حسین عسکری؛ استاد تجارت بین الملل دانشگاه جرج واشنگتن آمریکا، با این کار آمریکا آبروی خود را برد. اگرچه در آن زمان محمد بن سلمان فقط به درخواست بایدن پاسخ مثبت نداد؛ اما حالا در حقیقت پایش را یک‌قدم فراتر گذاشته و برخلاف خواسته آمریکا عمل کرده است. بن سلمان در چهارچوب اوپک که اتفاقاً به همراه روسیه سردمدار کشورهای تولیدکننده نفت است، اعلام کرده که می‌خواهند تولید نفت را کاهش دهند. حسین عسکری فکر می‌کند که آمریکا شبیه یک گاوچران دیوانه، دیگر کشورها را تحریم می‌کند. همین سبب شده است که عربستان و امارات هدایت‌کنندۀ تصمیمات اوپک باشند و دیگر اعضا نظیر ایران و نیجریه در این مسئله نقشی نداشته باشند. مردم آمریکا باید بدانند که در شرایط کنونی چه کسی دوستشان است و چه کسی دوست نیست.

ختم کلام

تنها چند هفته مانده به برگزاری انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره در آمریکا سیاست‌های یک گروه چهارحرفی به نام اوپک برای جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا و دموکرات‌ها دردسرساز شده است. کاهش تولید نفت اوپک‌پلاس می‌تواند در روزهای مانده به برگزاری انتخابات در آمریکا به افزایش قیمت بنزین در این کشور منجر شده و تمام تلاش‌های ماه‌های اخیر دولت آمریکا برای پایین آوردن قیمت این حامل انرژی را نقش بر آب کند. ترامپ در مصاحبه‌ای با شبکه خبری Real America's Voice که یک رسانه راست‌گرا و همسو با دونالد ترامپ است گفته که لفّاظی‌های قبل از جنگ اوکراین باعث شد پوتین تصمیم به حمله بگیرد. رئیس‌جمهور سابق آمریکا گفته که اگر ماجرا را بررسی کنید می‌بینید آن‌ها در حقیقت او (پوتین) را تحریک کردند. کشور ما، یا اصطلاحاً رهبران ما، پوتین را تحریک کردند. آن‌ها او را مجبور کردند این کار را انجام بدهد. لفّاظی‌ها، احمقانه بود. او بار دیگر این گزاره که در ماه‌های گذشته گفته را تکرار کرده که اگر او رئیس‌جمهور آمریکا بود حمله به اوکراین هرگز اتفاق نمی‌افتاد.

اتحادیه اروپا اخیراً ضمن وضع تحریم‌های جدید علیه مسکو بر تعیین و اعمال سقف قیمت برای نفت صادراتی روسیه به توافقاتی رسیده‌اند. ۲۷ کشور عضو حتی پا را فراتر گذاشته و در نظر دارند انتقال نفت روسیه به کشور ثالث از طریق دریا بالاتر از سقف قیمت تعیین‌شده را هم ممنوع کنند. این تصمیم از پنجم دسامبر 2022 قابل‌اجرا و عملیاتی خواهد شد. در همین راستا طی روزهای اخیر تظاهرات در اعتراض به افزایش قیمت‌ها و بحران انرژی بسیاری از شهرهای مهم اروپایی را در برگرفته است. مردم برلین؛ پایتخت آلمان، در 16 مهر 1401 (8 اکتبر 2022) با تجمع مقابل بوندستاگ (مجلس این کشور) خواستار اقدام علیه افزایش قیمت‌ها شدند. معترضان آلمانی همچنین خواستار لغو تحریم‌های غرب ازجمله دولت کشورشان علیه روسیه که به بحران انرژی در قاره اروپا دامن زده و دسترسی به انرژی شدند. تجمع‌کنندگان در مرکز وین؛ پایتخت اتریش، هم خواستار کاهش قیمت‌ها، لغو تحریم‌ها علیه روسیه و دوستی با مسکو شدند. اعتراضاتی که در ایتالیا رخ داد و منجر به تغییر دولت این کشور شد، اروپایی‌ها را نگران کرده است. این نگرانی وجود دارد که دولت‌های اروپایی به دست راست‌‌های افراطی بیفتد که اکثر دولت‌های اروپایی این موضوع را نمی‌خواهند. فرایند تغییر دولت‌ها امکان دارد که با شروع فصل زمستان و شکل‌گیری اعتراضات سراسری شروع شود که می‌تواند دولت‌های دیگر در اروپا تحت تأثیر قرار دهد. با این اوصاف وزارت امور خارجه روسیه تاکید دارد که اتحادیۀ اروپا ثابت کرده که تصمیم‌گیری‌های اصلی‌اش بر اساس دیکته‌های آمریکاست. نماینده ویژه روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در ژنو تاکید کرد که کشورهای غربی به دنبال تنبیه مسکو به خاطر سیاست‌های مستقل این کشور هستند.

رئیس‌جمهور روسیه تمایل دارد معامله بزرگی با غرب انجام دهد تا نتایج برآمده از جنگ سرد را از ملغی کند. موضوع اوکراین بخشی از معامله مدنظر  پوتین است و آنچه او می‌خواهد یک معامله بزرگ و همه‌جانبه است. مسکو احساس می‌کند که توافقات امضاءشده در پایان جنگ سرد در زمان «میخائیل گورباچف» و «بوریس یلتسین» تناسبی با شرایط امروز روسیه ندارد. روسیۀ جدید و جهان جدیدی وجود دارد و آن‌ها به دنبال توافق تازه‌ای هستند و ازاین‌رو باید گفت که نظام لیبرالیسم جهانی با یک آزمایش بزرگی مواجه است. جنگ روسیه و اوکراین برای مدتی به طول خواهد انجامید و سؤال اصلی این است که تا قبل از آغاز مذاکرات چه زیان و خسارتی به بار خواهد آمد و این در حالی است که آیا سرانجام شاهد مذاکره خواهیم بود.

روزنامه وال‌استریت‌ژورنال گزارش داده مقام‌های آمریکایی قبل از تصمیم اوپک‌پلاس برای کاهش تولید روزانه 2 میلیون بشکه نفت با عربستان سعودی و سایر متحدان عربی خود تماس گرفته و خواستار آن شدند که تصمیم‌گیری در این خصوص را فقط برای یک ماه دیگر عقب بیندازند؛ اما پاسخ این کشورها به درخواست آمریکا یک «نَه قاطع» بوده است. مقام‌های آمریکایی به طرف‌های سعودی اعلام کردند که کاهش تولید نفت به‌عنوان تصمیم عربستان برای همسویی با روسیه در جنگ اوکراین دیده خواهد شد و اینکه انجام چنین اقدامی باعث کاهش حمایت واشنگتن از ریاض خواهد شد. باوجوداینکه ریاض اعلام کرده تصمیمش صرفاً اقتصادی است؛ اما الگوی رفتاری عربستان در برهه‌های مختلف به ویژه در مقطع کنونی نشان می‌دهد که مقامات آل سعود راهبرد چندوجهی را از این تصمیم جدید خود دنبال می‌کنند که یکی از اضلاع این راهبرد تأثیرگذاری بر روند مذاکرات احیای برجام است که در حال حاضر در وضعیت بن‌بست قرار دارد. دلیل این طلاق عاطفی تنها به کلیت روابط آمریکا و عربستان بازنمی‌گردد و به نظر می‌رسد تأثیرگذاری بر سیاست داخلی آمریکا در آستانه انتخابات میان‌دوره‌ای نیز مدنظر بوده است. به‌ویژه که ریاض اعلام کرده از ماه دسامبر یعنی پس ‌از انتخابات کنگره و مشخص شدن آرایش مجلسین نمایندگان و سنا می‌تواند مجدداً به افزایش تولید نفت با واردکردن مازاد عرضه خود به بازار اقدام کند. با افزایش قیمت بنزین و فتح کرسی‌های کنگره توسط جمهوری‌خواهان احتمالاً مشکلات فزاینده‌ای پیش روی احیای برجام قرار می‌گیرد. از این زاویه است که می‌توان عشق بن سلمان به جمهوری‌خواهان را درک کرد. افزایش خریدهای تسلیحاتی، نادیده گرفتن مسائل حقوق بشری، ایجاد روابط شخصی و فشار بر ایران همه آن چیزی است که ولیعهد سعودی از یک رئیس‌جمهور خوب آمریکا انتظار دارد. رئیس‌جمهوری که چشم خود را به روی نقض‌های حقوق بشری عربستان همچون قتل جمال خاشقجی ببندد، قراردادهای تسلیحاتی چند صد میلیارد دلاری را امضا کند، شروط سفت و سختی را برای مذاکره با ایران مطرح کند و در رقص شمشیر و چرخش پیاله شانه‌به‌شانه و دست در دست ولیعهد سعودی بدهد. از این منظر است که عربستان سعودی با کلید زدن تصمیم نفتی خود درصدد است تا با اخلال در روند احیای برجام که می‌تواند برای سیاست خارجی بدون دستاورد و سردرگم بایدن یک برگ برنده باشد، تأثیرگذاری بر انتخابات کنگره در ماه نوامبر با هدف پیروزی جمهوری‌خواهان و امتیاز گیری از روسیه در شرایط جنگ اوکراین را نیز دنبال کند. این راهبرد تا زمانی که منجر به تغییر رویکرد دولت بایدن نسبت به عربستان سعودی نشود، به انحای مختلف در دستور کار تصمیم‌گیرندگان سعودی قرار خواهد گرفت. اگرچه این استراتژی پر ریسک و پرهزینه خواهد بود؛ اما تا زمان پیروزی یک رئیس‌جمهور جمهوری‌خواه و پاسخ به دغدغه‌های امنیتی ریاض و آنچه نقش رهبری سعودی بر بازار نفت مورد انتظار پادشاهی است، ادامه خواهد داشت.