جستارهایی در حقوق ایران
از: دکتر فرشید فرحناکیان
فردای اقتصاد
دیدار با معاون اول قوه قضائیه
جشن 71 سالروز استقلال کانون وکلای دادگستری
دنیای اقتصاد
دفاع پرس
نشست رئیس قوه قضاییه با هیئت‌مدیره کانون مرکز
میزگرد سازمان بسیج حقوقدانان
برنامه تيتر امشب شبکه خبر
نشست خبری فارس
برنامه ثریا
دانشکده فنی
اتحادیه جنبش عدالتخواه دانشجویی
گروه وکلای دادگو
گفتگو با مجله عدالت‌نامه
مصاحبه سکه با فارس
دادآفرین
همایش دادآفرین
بنیاد حقوقی میزان
رادیو اقتصاد 2
مصاحبه با دنیای اقتصاد
تبدیل داروی جهان به سلاح سیاست تجاری ترامپ تاریخ : 1404/07/14

تبدیل داروی جهان به سلاح سیاست تجاری ترامپ

تصمیم دونالد ترامپ در ۲۶ سپتامبر (جمعه 4 مهر 1404) برای وضع تعرفه ۱۰۰ درصدی بر واردات داروهای برند جسورانه‌ترین چرخش او در مسیر حمایت‌گرایی تاکنون است. این بار صحبت از فولاد یا ماشین لباس‌شویی نیست؛ این صنعت، حوزه‌ای است که بنا بر گزارش سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، ۸۵ درصد مصرف دارویی ایالات‌متحده به واردات وابسته است.
تصمیم دونالد ترامپ در ۲۶ سپتامبر (جمعه 4 مهر 1404) برای وضع تعرفه ۱۰۰ درصدی بر واردات داروهای برند جسورانه‌ترین چرخش او در مسیر حمایت‌گرایی تاکنون است. این بار صحبت از فولاد یا ماشین لباس‌شویی نیست؛ این صنعت، حوزه‌ای است که بنا بر گزارش سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، ۸۵ درصد مصرف دارویی ایالات‌متحده به واردات وابسته است.
تجارت بین‌الملل حکمرانی جهانی
تحلیل ژئوپلیتیکی تصمیم دولت ترامپ برای واگذاری تیک‌تاک به سرمایه‌گذاران آمریکایی تاریخ : 1404/07/12

تحلیل ژئوپلیتیکی تصمیم دولت ترامپ برای واگذاری تیک‌تاک به سرمایه‌گذاران آمریکایی

معامله تیک‌تاک در سال ۲۰۲۵ را باید لحظه‌ای سرنوشت‌ساز در تاریخ نظم دیجیتال دانست؛ لحظه‌ای که در آن، ایده جهانی‌سازی بی‌مرز فناوری جای خود را به منطق حاکمیت ملی داد. در این چارچوب، دولت‌ها به بازیگران اصلی امنیت داده، تنظیم محتوا و تعیین مالکیت الگوریتم بدل شده‌اند. اگرچه این روند در کوتاه‌مدت به تقویت امنیت ملی کشورها می‌انجامد؛ اما در بلندمدت خطر ایجاد «بلوک‌های داده‌ای» و تجزیه اینترنت جهانی به حوزه‌های نفوذ ملی را در پی دارد.
معامله تیک‌تاک در سال ۲۰۲۵ را باید لحظه‌ای سرنوشت‌ساز در تاریخ نظم دیجیتال دانست؛ لحظه‌ای که در آن، ایده جهانی‌سازی بی‌مرز فناوری جای خود را به منطق حاکمیت ملی داد. در این چارچوب، دولت‌ها به بازیگران اصلی امنیت داده، تنظیم محتوا و تعیین مالکیت الگوریتم بدل شده‌اند. اگرچه این روند در کوتاه‌مدت به تقویت امنیت ملی کشورها می‌انجامد؛ اما در بلندمدت خطر ایجاد «بلوک‌های داده‌ای» و تجزیه اینترنت جهانی به حوزه‌های نفوذ ملی را در پی دارد.
حکمرانی جهانی حکمرانی فضای مجازی
دو نسخۀ گذار سبز در دو سوی آتلانتیک: اروپا علیه روسیه؛ آمریکا علیه چین تاریخ : 1404/07/09

دو نسخۀ گذار سبز در دو سوی آتلانتیک: اروپا علیه روسیه؛ آمریکا علیه چین

اگر بخواهیم یک جمله کلیدی بگوییم: اروپا با REPowerEU به‌دنبال نجات از روسیه است؛ آمریکا با IRA به‌دنبال غلبه بر چین است. دو نسخۀ گذار سبز در دو سوی آتلانتیک، هر یک در دل خود حامل نوعی «سیاست قدرت» هستند. دیگر نمی‌توان گذار سبز را صرفاً پروژه‌ای محیط‌زیستی یا اقتصادی دانست؛ امروز این مسیر، به ابزار بقا و رقابت جهانی بدل شده است.
اگر بخواهیم یک جمله کلیدی بگوییم: اروپا با REPowerEU به‌دنبال نجات از روسیه است؛ آمریکا با IRA به‌دنبال غلبه بر چین است. دو نسخۀ گذار سبز در دو سوی آتلانتیک، هر یک در دل خود حامل نوعی «سیاست قدرت» هستند. دیگر نمی‌توان گذار سبز را صرفاً پروژه‌ای محیط‌زیستی یا اقتصادی دانست؛ امروز این مسیر، به ابزار بقا و رقابت جهانی بدل شده است.
حقوق محیط زیست حکمرانی جهانی
بازگشت دیپلماسی شخصی با ترامپ: فروپاشی سنت معاهدات در سیاست خارجی آمریکا تاریخ : 1404/07/08

بازگشت دیپلماسی شخصی با ترامپ: فروپاشی سنت معاهدات در سیاست خارجی آمریکا

. استدلال محوری این تحلیل آن است که ترامپ با تبدیل معاهدات بین‌المللی به توافق‌های اجرایی انفرادی و حذف کامل نقش کنگره در تصویب و نظارت، سیاست خارجی آمریکا را از منطق قانون‌محور به منطق شخص‌محور بازگردانده است. این بازگشت، نه صرفاً تغییر در روش حکمرانی، بلکه فروپاشی یکی از ستون‌های جمهوری آمریکایی است: دیپلماسی قانون‌مدار مبتنی بر تفکیک قوا.
. استدلال محوری این تحلیل آن است که ترامپ با تبدیل معاهدات بین‌المللی به توافق‌های اجرایی انفرادی و حذف کامل نقش کنگره در تصویب و نظارت، سیاست خارجی آمریکا را از منطق قانون‌محور به منطق شخص‌محور بازگردانده است. این بازگشت، نه صرفاً تغییر در روش حکمرانی، بلکه فروپاشی یکی از ستون‌های جمهوری آمریکایی است: دیپلماسی قانون‌مدار مبتنی بر تفکیک قوا.
حکمرانی جهانی سرمایه‌گذاری خارجی
پاسخ مرکز اطلاعات مالی؛ دفاع اجرایی در برابر نقد ساختاری تاریخ : 1404/07/07

پاسخ مرکز اطلاعات مالی؛ دفاع اجرایی در برابر نقد ساختاری

پاسخ مرکز اطلاعات مالی؛ به‌جای رد کامل نقدها، عملاً آن‌ها را به دو سطح تفکیک می‌کند: سطح اجرایی که در آن مرکز فعال بوده و سطح نهادی که در آن همچنان با ضعف استقلال، شفافیت و پیش‌هشدار مواجه است. از همین رو، این پاسخ را باید توضیحی اداری در برابر نقدی ساختاری دانست؛ تلاشی برای ترمیم تصویر بیرونی، نه بازتعریف جایگاه نهادی.
پاسخ مرکز اطلاعات مالی؛ به‌جای رد کامل نقدها، عملاً آن‌ها را به دو سطح تفکیک می‌کند: سطح اجرایی که در آن مرکز فعال بوده و سطح نهادی که در آن همچنان با ضعف استقلال، شفافیت و پیش‌هشدار مواجه است. از همین رو، این پاسخ را باید توضیحی اداری در برابر نقدی ساختاری دانست؛ تلاشی برای ترمیم تصویر بیرونی، نه بازتعریف جایگاه نهادی.
حقوق اقتصادی حقوق بانکی
مذاکرات تجاری آمریکا با چین در مادرید: مدیریت تجارت یا مدیریت افول آمریکا؟ تاریخ : 1404/07/03

مذاکرات تجاری آمریکا با چین در مادرید: مدیریت تجارت یا مدیریت افول آمریکا؟

مادرید بیش از آنکه پایتخت یک «مذاکره تجاری» باشد، صحنۀ آشکار شدن حقیقتی تلخ برای واشنگتن است: پایان دوران دلار به‌عنوان ستون اقتصاد جهانی آغازشده است. تیک‌تاک، تعرفه‌ها و نفت روسیه همه فقط شاخ‌وبرگ ماجرا هستند. پرسش اصلی دیگر این نیست که آیا دلار افول می‌کند؛ بلکه این است که آمریکا می‌تواند این افول را مدیریت کند یا جهان، نظم جدیدی را بدون او خواهد ساخت.
مادرید بیش از آنکه پایتخت یک «مذاکره تجاری» باشد، صحنۀ آشکار شدن حقیقتی تلخ برای واشنگتن است: پایان دوران دلار به‌عنوان ستون اقتصاد جهانی آغازشده است. تیک‌تاک، تعرفه‌ها و نفت روسیه همه فقط شاخ‌وبرگ ماجرا هستند. پرسش اصلی دیگر این نیست که آیا دلار افول می‌کند؛ بلکه این است که آمریکا می‌تواند این افول را مدیریت کند یا جهان، نظم جدیدی را بدون او خواهد ساخت.
تجارت بین‌الملل حکمرانی جهانی
دیوان عالی یا دیوان ترامپ: توازن قوا یا تمرکز قدرت تاریخ : 1404/07/01

دیوان عالی یا دیوان ترامپ: توازن قوا یا تمرکز قدرت

دیوان عالی باید انتخاب کند: مهار قدرت بماند یا مشروعیت‌بخش ریاست‌جمهوری امپریالیستی شود. پرونده‌های تعرفه، مهاجرت و حق شهروندی فقط دعوای سیاسی نیستند؛ آزمون سرنوشت‌ساز قانون اساسی‌اند. اگر دیوان عالی امروز مرزهای ریاست‌جمهوری را گسترش دهد، این میراث برای همه روسای‌جمهور آینده باقی خواهد ماند. موضوع فقط ترامپ نیست؛ پرسش اصلی این است که آیا آمریکا وارد عصر جدیدی از تمرکز قدرت می‌شود یا نه. هر رأی دیوان عالی در این پرونده‌ها، توازن قوا در آمریکا را دگرگون می‌کند.
دیوان عالی باید انتخاب کند: مهار قدرت بماند یا مشروعیت‌بخش ریاست‌جمهوری امپریالیستی شود. پرونده‌های تعرفه، مهاجرت و حق شهروندی فقط دعوای سیاسی نیستند؛ آزمون سرنوشت‌ساز قانون اساسی‌اند. اگر دیوان عالی امروز مرزهای ریاست‌جمهوری را گسترش دهد، این میراث برای همه روسای‌جمهور آینده باقی خواهد ماند. موضوع فقط ترامپ نیست؛ پرسش اصلی این است که آیا آمریکا وارد عصر جدیدی از تمرکز قدرت می‌شود یا نه. هر رأی دیوان عالی در این پرونده‌ها، توازن قوا در آمریکا را دگرگون می‌کند.
حکمرانی جهانی
تصمیم انبساطی فدرال رزرو؛ نتیجۀ انقباضی بازار نفت: بازار نفت پیام کاهش نرخ بهره را رکود دانست تاریخ : 1404/06/31

تصمیم انبساطی فدرال رزرو؛ نتیجۀ انقباضی بازار نفت: بازار نفت پیام کاهش نرخ بهره را رکود دانست

ضعف تقاضا از داخل آمریکا به‌علاوه فشار عرضه از بیرون، باعث شد کاهش نرخ بهره به‌جای آنکه پیام‌آور رشد باشد، تنها یادآور شکنندگی اقتصاد جهانی تلقی شود. نتیجه روشن بود: واکنش نزولی قیمت نفت و تثبیت این تصور که بازار انرژی بیش از هر زمان دیگری به نشانه‌های رکود حساس شده است.
ضعف تقاضا از داخل آمریکا به‌علاوه فشار عرضه از بیرون، باعث شد کاهش نرخ بهره به‌جای آنکه پیام‌آور رشد باشد، تنها یادآور شکنندگی اقتصاد جهانی تلقی شود. نتیجه روشن بود: واکنش نزولی قیمت نفت و تثبیت این تصور که بازار انرژی بیش از هر زمان دیگری به نشانه‌های رکود حساس شده است.
حقوق نفت و گاز
مرکز اطلاعات مالی؛ تماشاگر بزرگ فساد دبش تاریخ : 1404/06/30

مرکز اطلاعات مالی؛ تماشاگر بزرگ فساد دبش

مرکز اطلاعات مالی، به‌جای آنکه ضامن سلامت مالی کشور باشد، عملاً به یک بایگانی بی‌اثر بدل شده است. فلسفه وجودی این مرکز، رصد مداوم جریان‌های مشکوک مالی، شناسایی عواید نامشروع و مسدودسازی مسیرهای پول‌شویی است؛ اما آنچه در پرونده دبش دیده شد، تصویر نهادی بود که نه در مقام «کنترل» که در مقام «ثبت و بایگانی» ظاهر شد؛ نهادی که معاملات کلان از برابر چشم آن عبور کردند بی‌آنکه حتی یک هشدار یا گزارش رسمی صادر شود.
مرکز اطلاعات مالی، به‌جای آنکه ضامن سلامت مالی کشور باشد، عملاً به یک بایگانی بی‌اثر بدل شده است. فلسفه وجودی این مرکز، رصد مداوم جریان‌های مشکوک مالی، شناسایی عواید نامشروع و مسدودسازی مسیرهای پول‌شویی است؛ اما آنچه در پرونده دبش دیده شد، تصویر نهادی بود که نه در مقام «کنترل» که در مقام «ثبت و بایگانی» ظاهر شد؛ نهادی که معاملات کلان از برابر چشم آن عبور کردند بی‌آنکه حتی یک هشدار یا گزارش رسمی صادر شود.
حقوق اقتصادی حقوق بانکی
غافلگیری آمریکا با سکوی نفتی چینی در ونزوئلا: مبارزه با مواد مخدر یا مهار پکن تاریخ : 1404/06/27

غافلگیری آمریکا با سکوی نفتی چینی در ونزوئلا: مبارزه با مواد مخدر یا مهار پکن

آمریکا اکنون با معمایی دوگانه روبه‌روست: (1) پذیرش حضور چین در آمریکای لاتین و به رسمیت شناختن پایان انحصار تاریخی خود. (2) افزایش فشار و حضور نظامی-اقتصادی در منطقه‌ای که برای افکار عمومی داخلی، اهمیت استراتژیک آن کمتر از خاورمیانه یا آسیا جلوه داده می‌شود. هر دو گزینه هزینه‌زا هستند؛ گزینه نخست به معنای عقب‌نشینی ژئوپلیتیک و گزینه دوم به معنای ورود به یک رقابت فرسایشی در جغرافیایی که حتی متحدان سنتی آمریکا هم مایل به تقابل مستقیم با چین در آن نیستند.
آمریکا اکنون با معمایی دوگانه روبه‌روست: (1) پذیرش حضور چین در آمریکای لاتین و به رسمیت شناختن پایان انحصار تاریخی خود. (2) افزایش فشار و حضور نظامی-اقتصادی در منطقه‌ای که برای افکار عمومی داخلی، اهمیت استراتژیک آن کمتر از خاورمیانه یا آسیا جلوه داده می‌شود. هر دو گزینه هزینه‌زا هستند؛ گزینه نخست به معنای عقب‌نشینی ژئوپلیتیک و گزینه دوم به معنای ورود به یک رقابت فرسایشی در جغرافیایی که حتی متحدان سنتی آمریکا هم مایل به تقابل مستقیم با چین در آن نیستند.
حقوق نفت و گاز حکمرانی جهانی
سهمیه‌ها؛ عدالت یا امتیاز؟ تاریخ : 1404/06/26

سهمیه‌ها؛ عدالت یا امتیاز؟

استثناگرایی در قانون‌نویسی نه ذاتاً مطلوب است و نه ذاتاً مذموم. ارزش آن به کیفیت طراحی و زمینه اجتماعی وابسته است. قانون‌گذار باید میان دو اصل تعادل برقرار کند: (1) حفظ عمومیت و برابری قاعده حقوقی؛ (2) پیش‌بینی استثناهایی محدود، زمانمند و متناسب با نیازهای واقعی جامعه.
استثناگرایی در قانون‌نویسی نه ذاتاً مطلوب است و نه ذاتاً مذموم. ارزش آن به کیفیت طراحی و زمینه اجتماعی وابسته است. قانون‌گذار باید میان دو اصل تعادل برقرار کند: (1) حفظ عمومیت و برابری قاعده حقوقی؛ (2) پیش‌بینی استثناهایی محدود، زمانمند و متناسب با نیازهای واقعی جامعه.
حکمرانی خوب
چالش‌های حقوق مالکیت فکری در عصر هوش مصنوعی مولد تاریخ : 1404/06/25

چالش‌های حقوق مالکیت فکری در عصر هوش مصنوعی مولد

بر اساس گزارش اداره کپی‌رایت ایالات‌متحده (2025)، بیش از ۵۰ پرونده فعال علیه شرکت‌های AI در جریان است. این روند نشان می‌دهد که نظام حقوقی آمریکا در آستانه بازتعریف مرزهای مالکیت فکری قرارگرفته است (Reese, 2022). برخی پژوهشگران بر این باورند که باید یک رژیم حقوقی ویژه برای داده‌های آموزشی هوش مصنوعی طراحی شود تا تعادل میان نوآوری و حمایت از ناشران برقرار شود.
بر اساس گزارش اداره کپی‌رایت ایالات‌متحده (2025)، بیش از ۵۰ پرونده فعال علیه شرکت‌های AI در جریان است. این روند نشان می‌دهد که نظام حقوقی آمریکا در آستانه بازتعریف مرزهای مالکیت فکری قرارگرفته است (Reese, 2022). برخی پژوهشگران بر این باورند که باید یک رژیم حقوقی ویژه برای داده‌های آموزشی هوش مصنوعی طراحی شود تا تعادل میان نوآوری و حمایت از ناشران برقرار شود.
مالکیت فکری