تعارض کارتل اروپایی خرید گاز با قوانین رقابت اتحادیۀ اروپا

اين نوشتار در تاريخ دوازدهم ‌ارد‌یبهشت‌ماه ۱۴۰۲ در هفته‌نامه حقوقی روزنامه آفتاب یزد منتشر شده است.

تعارض کارتل اروپایی خرید گاز

با قوانین رقابت اتحادیۀ اروپا

رئیــس آژانــس بین‌المللی انــرژی (IEA) هشــدار داد کــه اتحادیــه اروپــا بــا شــرایط چالش‌برانگیزی مواجــه اســت؛ زیــرا قیمت‌های انــرژی در سراســر ایــن اتحادیــه در آینــده به‌طور قابل‌توجهی افزایــش خواهــد یافــت. بـر اسـاس اظهارنظـر رئیس آژانـس بین‌المللی انـرژی، دیگـر هرگـز قیمـت گاز ماننـد قبـل از تحریم‌های روسـیه نخواهـد بـود؛ ازاین‌پس گاز ارزانـی وجـود نخواهـد داشـت و انـرژی اروپـا در آینـده گران‌تر از گذشـته و به‌طور قابل‌توجهی بالاتر از رقبـای اقتصـادی آن خواهـد بـود. مدیـر اجرایـی آژانـس بین‌المللی انـرژی نیز نسـبت بـه کمبـود احتمالـی انـرژی در زمسـتان 2023 در اتحادیـه اروپـا بـه دلیـل حجـم نسبتاً کـم گاز طبیعـی مایـع جدیـد (LNG) در بـازار و افزایـش تقاضـای چیـن هشـدار داده بـود. نکتـه شـایان توجـه آنکـه کـه حتـی بـا وجـود تلاش‌ها بـرای توسـعه میادیـن جدیـد گازی، عملیاتـی شـدن آن‌ها، نیازمنـد صـرف سال‌ها زمـان اسـت. در همیـن راسـتا، کاهـش مصـرف گاز و افزایـش تولیـد انـرژی تجدیدپذیـر، بایـد سریع‌تر گسـترش یابـد.

در تابســتان 2022 بــه دلیــل نگرانی‌ها در مــورد آینــده تأمیــن انــرژی روســیه در پــی تحریم‌های غــرب علیــه مسـکو، قیمـت گاز اروپـا حتـی از اوج قیمـت تاریخـی خـود، 345 یـورو در هـر مـگاوات سـاعت نیـز بالاتـر رفـت. درعین‌حال، بــر اســاس آخریــن داده‌ها، اتحادیــه اروپــا همچنــان بزرگ‌ترین واردکننــده سوخت‌های فســیلی از روســیه باقی‌مانده اســت. بــر اســاس گــزارش مرکــز تحقیقــات انــرژی و هــوای پــاک (CREA)، اتحادیــه اروپــا بزرگ‌ترین خریـدار زغال‌سنگ، نفـت و گاز روسـیه بـوده اسـت. نکتـه حائـز اهمیـت آن اسـت کـه افزایـش واردات انــرژی اتحادیــه اروپــا از روســیه، بـا وجــود تحریــم نفـت خـام و زغال‌سنگ دریایــی روســیه و همچنیــن تعییــن ســقف قیمــت نفــت و فرآورده‌های نفتــی بــرای روســیه انجام‌شده اســت.

قیمت، مسئله اصلی در خرید مشترک گاز است. یکی از اهداف خرید مشترک، پایین نگه‌داشتن قیمت گاز با خرید حجم زیادی است. قیمت گاز طبیعی اکنون بسیار پایین‌تر از یک سال پیش است. بااین‌حال، اتحادیه اروپا باید گاز زیادی خریداری کند و چنین خرید عمده‌ای ممکن است قیمت‌ها را بسیار بالاتر ببرد. اخیراً کشـورهای عضـو اتحادیـه اروپـا توافـق کردنـد کـه درزمینـۀ خریـد مشـترک گاز طبیعـی و سـایر سوخت‌ها بــا یکدیگــر همــکاری کننــد. بدیــن ترتیــب، اروپــا اولیــن گام خــود را در جهــت ایجــاد یــک کارتــل خریـداران برداشـته اسـت؛ ایـن اقـدام بـا هـدف کاهـش قیمـت منابـع انـرژی انجـام می‌شود. اتحادیـه اروپـا انتظـار دارد کـه اولیـن قـرارداد بـا تأمین‌کنندگان، در مـاه ژوئـن 2023 بـه امضـا برسـد. اتحادیه اروپا با راه‌اندازی نخستین مناقصه برای فروشندگان در این ماه، نخستین گام را به عنوان گروه خریداران گاز برخواهد داشت. این مناقصه پس از ماه‌ها مذاکره درباره بهترین راه خرید گاز طبیعی برای این بلوک به‌نحوی‌که از ایجاد رقابت میان ۲۷ کشور عضو آن در خرید و پر شدن جیب فروشندگان، اجتناب شود، برگزار خواهد شد.

بـه گفتـه معـاون رئیـس کمیسـیون اروپـا، برآوردهـای اولیـه حاکـی از آن اسـت کـه تقاضـای خریـد مشـترک 24 میلیـارد مترمکعـب گاز بـرای 27 کشـور عضـو اتحادیـه اروپـا و سـه کشـور همسـایه آن طـی سـه سـال آینـده وجـود دارد. بــر اســاس ســخنان مقامــات اتحادیــه اروپــا، تاکنــون مصرف‌کنندگان گاز صنعتــی در بخش‌هایی ازجمله فــولاد، آلومینیـوم، سـرامیک، شیشـه و تولیـد خـودرو نسـبت بـه خریـد مشـترک گاز، ابـراز علاقـه کرده‌اند؛ در همیـن راسـتا 50 تأمین‌کننده از سراسـر جهـان نیـز نسـبت بـه مشـارکت در ایـن طـرح، ابـراز علاقـه کرده‌اند. اتحادیـه اروپـا در نظـر دارد تـا پـس از تکمیـل اولیـن مناقصـه، خریدهـای مشـترک را به‌صورت منظم‌تری ترتیـب دهـد تـا از ذخیـره حجـم کافـی از گاز در مخـازن ایـن بلـوک، اطمینـان حاصـل کنـد. در حـال حاضـر 59 درصـد از مخـازن ذخيـره گاز اتحادیـه اروپـا تکمیـل اسـت كـه بالاتريـن رقـم تاريخـي بـراي ايـن زمـان از سـال بـه شـمار می‌آید. هــدف از ایــن اقــدام، ایفــای نقشــی کلیــدی اتحادیــه اروپــا در بازارهــای جهانــی گاز و تقویــت وزن ژئوپلیتیکــی آن اســت؛ درعین‌حالی کــه وابســتگی خــود بــه واردات انــرژی از روســیه را کاهــش می‌دهد.

درواقع، تهاجــم روســیه بــه اوکرایــن، منجــر بــه احیــای طــرح قدیمــی شکل‌دهی بــه یــک کارتــل قدرتمنــد از خریـداران گاز طبیعـی شـده اسـت؛ هرچند کـه تلاش‌های گذشـته بـرای راه‌اندازی یـک سیسـتم مشـترک خریـد گاز در اروپـا بـا شکسـت مواجـه شـده اسـت. ایـن نگرانـی وجـود دارد کـه طـرح کارتـل خریـداران، بـا قانـون رقابـت اتحادیـه اروپـا تعارضاتـی پیـدا کنـد؛ احتمـال ایجــاد اختــلاف میــان کشــورهای ایــن بلــوک از یک‌سو و میــان شرکت‌های انــرژی بــا دولت‌ها به‌منظور دسترسـی بـه منابـع گازی وجـود دارد و حتـی ممکـن اسـت بـازار فعلـی جهانـی گاز را بـا بی‌ثباتی بزرگـی مواجـه کنـد. در همیـن راسـتا، می‌توان بـه خریـد مشـترک داوطلبانـه سـوخت هسته‌ای اشـاره کـرد کـه بـا شکسـت مواجـه شـده اسـت.

گروه‌بندی‌هـای ایجادشده بـا هـدف کاهـش قیمت‌ها، می‌تواند به‌عنوان یـک کارتـل غیرقانونـی تلقـی شـود. مصوبـه کمیسـیون در مـورد خریـدار رسـمی، ابهـام دارد؛ رئیس‌جمهور فرانسـه اظهـار کـرده کـه ایـن قراردادهـا نــه توســط دولت‌ها بلکــه توســط شرکت‌ها امضــا خواهــد شــد. درواقع مذاکــره اتحادیــه اروپــا بــرای انعقــاد قراردادهــای مناســب بــرای شرکت‌های خصوصــی یــا نیمه‌دولتی انــرژی در یــک پلتفــرم خــاص، زنــگ خطــر ضدانحصـار را بـه صـدا درمی‌آورد.

مشـکل دیگـر ایـن اسـت کـه به‌منظور حصـول اطمینـان از بـه دسـت آوردن یـک معاملـه بهتـر، بـه اشتراک‌گذاری اطلاعـات تجـاری نسبتاً حسـاس، ضـروری خواهـد بـود؛ امـری کـه ممکـن اسـت منجـر بـه ایجـاد تبانـی ضمنـی شــود، زیــرا از ایــن طریــق، تمامــی طرف‌ها از قیمت‌های پیشــنهادی مطلــع می‌شوند کــه معمــولاً بــرای رقبــا فــاش نمی‌شود.