اين نوشتار در تاريخ بیست‌ودوم خرداد‌ماه ۱۴۰۰ در روزنامه آفتاب یزد منتشر شده است.

سازگاری با ماندگاری تحریم‌ها

حس استغنا از مطالعه و بررسی دقیق تحریم‌های آمریکا در میان بدنۀ کارشناسی و مدیریتی کشور، منجر به شکل‌گیری فهمی بسیط از این تحریم‌ها در لایه‌های تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری کشور شده است؛ فهمی که اساساً در تناقض با واقعیت‌های مرتبط با این پدیده است.

تحلیل مضمون جلسات رأی اعتماد به نامزدهای تصدی نهادها و وزارتخانه‌های امنیتی-دفاعی آمریکا نشان می‌دهد هشت موضوع «مشکلات و مسائل درون‌سازمانی»، «چین»، «ایران»، «مسائل سایبری»، «خاورمیانه»، «تروریسم داخلی و افراط‌گرایی سیاسی»، «روسیه» و «همه‌گیری کرونا» پرتکرارترین موضوع‌های موردبحث و بررسی سناتورها و نامزدها بوده است. در مورد ایران، چهار حوزه هسته‌ای، موشکی، فعالیت‌های منطقه‌ای و حقوق بشر موردبحث و بررسی دقیق بوده است (گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی تحت عنوان «چالش‌های دفاعی-امنیتی آمریکا؛ در دوران جو بایدن»). این حضور پُررنگ ایران در میان چالش‌های امنیتی – دفاعی نهادهای مرتبط آمریکایی دلالت جدی بر این دارد که دیرزمانی است که سامان اقتصادی و سیاسی ایران، دیگر می‌باید با فرض سازگاری با ماندگاری تحریم می‌باید مورد تدبیر قرار گیرد.

1) رویکرد آمریکا به تحریم

سلاح‌سازی از ترس و تردید (Weaponizing both Fear and Doubt) برای مؤسسات مالی و شرکت‌های خارجی برای بازگشت به بازار ایران به جهت بنای دیوار تحریم‌ها (Erecting a Sanctions Wall)، رویکرد ناشی از منافع امنیت ملی آمریکا به تحریم در برابر ایران است. مارک دوبوویتز (Mark Dubowitz) رئيس بنياد دفاع از دمکراسی‌ها (FDD) و همکارانش در گزارشی (What “Yes” with Iran Looks Like) می‌نویسند: «ترامپ باید کاري کند که تمام اميد یک دولت دمکرات براي احياي برجام از بين برود و وي باید دیواري از تحریم‌هاي اضافه با موضوعات مختلف را بنا کند و کاري کند که هيچ رئيس‌جمهوري بعد از او نتواند آن دیوار را به‌آسانی فروبریزد. چنين اقداماتی نه‌فقط به بهانه فعاليت هسته‌اي ایران، بلکه باید بر پایه سایر فعالیت‌های ایران ازجمله حمایت از تروریسم، برنامه موشکی و موضوعات مرتبط با نقض حقوق بشر در ایران باشد. بناي چنين دیواري از تحریم‌ها، باید به‌گونه‌اي باشد که ترس و تردید مؤسسات مالی و شرکت‌های خارجی براي بازگشت به ایران به‌شدت زیاد شود که حتی اگر توافقی محدود (مرتبط با موضوع هسته‌اي) در دولت بعدي آمریکا با ایران بسته شد، بازهم آن‌ها به بازار ایران بازنگردند».

جان.اف.کندی: «شما نمی‌توانید با مردمی مذاکره کنید که می‌گویند آنچه مال من است، مال من است و آنچه مال شماست قابل‌مذاکره است».

2) رویکرد آمریکا به مذاکرات وین

جان.اف.کندی دریکی از سخنرانی‌های خود می‌گوید: «شما نمی‌توانید با مردمی مذاکره کنید که می‌گویند آنچه مال من است، مال من است و آنچه مال شماست قابل‌مذاکره است» (You cannot negotiate with people who say what's mine is mine and what's yours is negotiable). مشکل مذاکره با دولت آمریکا دقیقاً به همین رویکرد آن‌ها بازمی‌گردد.

برآیند گفتگوهای جلسات رأی اعتماد به نامزدهای تصدی نهادها و وزارتخانه‌های امنیتی-دفاعی آمریکا در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با عنوان «چالش‌های دفاعی-امنیتی آمریکا؛ در دوران جو بایدن» نشان می‌دهد ازنظر آمریکایی‌ها، بازگشت به برجام باید همراه با تلاش برای مواجهه با فعالیت‌های منطقه‌ای و موشک‌های بالستیک ایران باشد.

ایلان گلدنبرگ (Ilan Goldenberg) از تصميم‌سازان حزب دمکرات در آمریکا و یکی از بازوهاي این جریان در حوزه مسائل غرب آسيا و ایران؛ طی یادداشتی (که در مردادماه 1399 توسط «مرکز مطالعات امنيت جدید آمریکایی» منتشر شد)، فرایندي را جهت تعامل گام‌به‌گام با ایران پيشنهاد کرد که نقطۀ ابتدایی آن راهبرد «آرامش برای آرامش» (Calm for Calm) و در ادامه، انعقاد «توافقنامۀ بیشتر برای بیشتر» (More for More Agreement) برای رسیدن به نقطۀ انتهایی و انعقاد توافق جامع با ایران، مشتمل بر تمامی حوزه‌هاي مورد مناقشه است.

ختم کلام: راهبرد ایران در برابر رویکرد آمریکا

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، در گزارش شمارۀ 17524 خود آورده است جمهوری اسلامی ایران باید کوشش همه‌جانبه و فراگیری پیش گیرد تا: اولاً) در حوزه‌هایی که حساسیت بیشتری برای آمریکا ایجاد می‌کند و در قالب قراردادها و تفاهم‌های آشکاری که واجد پیام‌های سیاسی معناداری برای آمریکاست، منابع قدرت و ابزارهای فشار خود را در منطقه که در سال‌های گذشته به دلیل بی‌اعتنایی به همسایگان، تنزل یافته، جبران کند؛ ثانیاً) جمهوری اسلامی ایران هراندازه حوزه‌های رویارویی با آمریکا را تنوع دهد، امکان گریز از فشار سیاسی و تحریم اقتصادی برای خود را افزایش داده است.

در حقیقت مؤلفه‌های قدرت، قدرت‌زاست؛ اما بخشی از این قدرت را باید صرف ساخت مؤلفه‌ها و منابع جدید کرد. در این مسیر، این مرکز در گزارش شمارۀ 17293 رویکرد مطلوب نسبت به مقولۀ تحریم را آن دانسته است سیاست‌گذاران اقتصادی با فرض تداوم آن‌ها تصمیم‌گیری نمایند.

این مرکز در گزارش شمارۀ 17447 ثابت می‌نماید اقتصاد کشور در بازه زمانی میان‌مدت و بلندمدت، باید با فرض ماندگاری و تداوم تحریم‌ها، مورد تدبیر و برنامه‌ریزی قرار گیرد. در همین راستا محور اصلی برنامه‌های آتی اقتصادی کشور در حوزه اقتصادی می‌باید خنثی‌سازی تحریم و خروج از محدودۀ تحریم پذیری تعیین شود... چون نیک نظر کرد پَر خویش در آن دید...